Als we wetenschapsnieuws delen op social media, schaden we dan de geloofwaardigheid van wetenschap? In een online discussie wordt enerzijds social media-gebruikers onwetendheid verweten, anderzijds krijgen de media het om de oren. Wat is hier aan de hand?
Gebruikers van social media delen zonder kritisch na te denken populaire wetenschappelijke nieuwskoppen. Daardoor creëren ze onrealistische verwachtingen van de wetenschap, wat de geloofwaardigheid van de wetenschap aantast. Dit betoogt wetenschapsblogger Ben Thomas op de website Medium.
Thomas noemt het Human Brain Project als voorbeeld van een project dat geschaad werd door de social media. Het project ontwikkelt een computersimulatie van de hersenen, en de Europese Unie investeerde 1,2 miljard euro. Wetenschapsfans op social media waren enorm enthousiast en deelden het verhaal veelvuldig. Als gevolg daarvan werden de verwachtingen onrealistisch hoog en viel het project een jaar later flink tegen. De financiering werd flink teruggeschroefd en de neurowetenschappen leden imagoschade.
Genuanceerd of versimpeld
Veel informatie op het internet ontbeert inderdaad de nuance van wetenschap. Sommige media rapporteren nieuwe resultaten als ‘ontdekkingen’, eureka-momenten en bewezen feiten. In werkelijkheid is wetenschap een traag en herhalend proces. Het produceert niet alleen feiten, maar levert soms net zo veel vragen als antwoorden op. Nieuwe kennis is vaak afhankelijk van denkbeelden binnen het vakgebied en uitkomsten van onderzoek zijn omgeven door onzekerheid – niet voor niets heeft elke publicatie een hoofdstuk ‘discussie’. Dit beeld wordt echter niet vaak geschetst in het wetenschapsnieuws.
Kunnen we het iemand verwijten dat die nuances weggelaten worden? Kunnen we social media-gebruikers verwijten dat ze koppen delen die ze leuk vinden?
Tegenbeweging
Bioloog Lindsay Waldrop twittert dat het voor een leek moeilijk is om wetenschappelijke informatie te beoordelen. De meeste mensen slaan niet dagelijks de nieuwste editie van Nature open om kritisch onderzoeksmethoden te beoordelen. Zonder wetenschappelijke opleiding is het moeilijk bepalen wat betrouwbare informatie is, dus het lijkt onterecht om gebruikers van social media een gebrek aan kritische houding te verwijten.
Daarnaast is het publiek de laatste jaren juist mondiger en vaardiger geworden. De wetenschap is steeds minder de intellectuele elite die het vroeger was, en nieuwe bevindingen zijn vaker onderwerp van publieke discussie. Dus misschien ligt het niet aan de social media-gebruikers, maar aan de media? Die worden verweten dat ze wetenschappelijke informatie te simpel presenteren.
Evenwicht
De media zijn continu op zoek naar een evenwicht tussen populariseren en realistisch weergeven van wetenschap. Elk medium gaat net even anders met dat evenwicht om.
Enerzijds is het populair maken van wetenschap nodig om financiering voor onderzoek te krijgen. Ook kom je met populaire wetenschap bij lastig te bereiken doelgroepen. Anderzijds worden vaak nuances opgeofferd in de communicatie, en wordt een versimpeld beeld van wetenschap gecreëerd. Thomas geeft echter het idee dat er alleen gepopulariseerd wordt. Wellicht gebeurt dat op social media, maar er zijn veel andere mensen buiten de social media die zich ook bezighouden met de communicatie van wetenschap.
Zo biedt de opkomst van het internet een heel scala aan nieuwe rollen. De media houden de kwaliteit van wetenschap in de gaten, brengen kennis over naar het publiek en voorzien ons van de diepere informatie waar we recht op hebben. De social media verspreiden misschien de populaire koppen (ook dat is maar een aanname), maar er is nog een hele wereld aan andere spelers met andere doelen. Ook hier lijkt het dus oneerlijk om de media iets te verwijten.
Stroomversnelling
Het is goed mogelijk dat de social media het populariseren van wetenschap in een stroomversnelling hebben gebracht. Dat neemt niet weg dat er genoeg mensen zijn met een kritische houding, die de wetenschap met al zijn nuances weten te beoordelen. Waarschijnlijk zie je op de social media slechts het puntje van de ijsberg van wat mensen doen met wetenschap. Gelukkig is er een wereld buiten Facebook en Twitter, en is het te kort door de bocht om iemand de schuld te geven van de verspreiding van foutieve informatie.
Het beeld dat Thomas schetst is wat eenzijdig. Soms gaat in het communicatieproces inderdaad wat informatie verloren. De nieuwe online wereld brengt ons echter ook samen om informatie te delen en in discussie te gaan, op manieren die voorheen nooit mogelijk waren.
Lees ook: