Observaties van het vroege heelal hebben een gigantische structuur onthuld die slechts twee miljard jaar na de oerknal is gevormd. Het bestaan van dit enorme gevaarte geeft inzicht in hoe het heelal zich heeft ontwikkeld en in de hoeveelheid donkere materie die er in de begintijd van het heelal moet zijn geweest.
De ontdekte gigant is een zogeheten supercluster, een verzameling van dicht bij elkaar gelegen sterrenstelsels. Het cluster is nog niet helemaal ‘af’, maar zit ongeveer halverwege zijn vormingsproces. De gigant heeft de bijnaam Hyperion gekregen, naar een Titaan uit de Griekse mythologie. Hyperion is het grootste object dat we tot nu toe in het vroege heelal hebben waargenomen. Ter herinnering: diep de ruimte inkijken betekent dat je tegelijkertijd in het verleden kijkt, omdat licht er een tijdje over doet voordat het ons vanuit de verre uithoeken van de kosmos weet te bereiken.
De massa van Hyperion – door onderzoekers vastgesteld op een miljoenmiljard keer die van de zon – is vergelijkbaar met die van de grootste structuren in het heelal op dit moment. Deze structuren hebben echter miljarden jaren langer de tijd gehad om te groeien.
Verbind de punten
Sommige delen van het supercluster waren al eerder waargenomen. Astronomen hadden destijds echter nog geen idee dat ze naar onderdelen aan het kijken waren van een veel groter geheel. Omdat maar weinig licht uit het vroege heelal ons bereikt, nemen de meeste onderzoeken naar superoude kosmische objecten maar een heel klein deel van het hemelgewelf onder de loep. Daardoor mis je nog weleens grote structuren van het niveau Hyperion.
Met het VIMOS-instrument van de Very Large Telescope in Chili – een instrument waarmee astronomen een meer panoramische blik kunnen werpen op ver weg gelegen ruimtegebieden – lukte het onderzoekers van het Istituto Nazionale di Astrofisica in Bologna, Italië om de kosmische verbind-de-puntenpuzzel op te lossen.
Donkere materie
Het vinden van een enorm supercluster zo dicht op de oerknal maakt het mogelijk om theorieën te testen over de evolutie van het heelal. Elke verklaring voor hoe zwaartekracht materie bijeentrekt tot structuren met een steeds hogere dichtheid moet nu ook kunnen uitleggen hoe heel grote structuren zoals Hyperion zo relatief vroeg konden vormen.
Daar komt bij dat omdat zwaartekracht hoofdzakelijk aangrijpt op donkere materie (85 procent van alle materie in het heelal), het bestuderen van Hyperion kan helpen onthullen hoeveel er hiervan in het jonge heelal voorkwam. ‘Normaal gesproken kijken we naar sterrenstelsels en superclusters die al volledig gevormd zijn’, zegt onderzoeksleider Olga Cucciati. ‘Hyperion stelt ons echter in staat om naar dingen te kijken terwijl ze aan het gebeuren zijn.’