Vergeleken met vroege mensachtigen heeft de moderne mens opvallend bewegelijke wenkbrauwen. Daardoor zien we er vriendelijk uit en kunnen we complexe emoties uitdrukken. Dat heeft mogelijk bijgedragen aan het evolutionaire succes van de sociale Homo sapiens, zo toont een studie uit vaktijdschrift Nature Ecology & Evolution.
Onze verre voorouders hadden grote, uitstekende wenkbrauwbogen, waardoor ze er eigenlijk altijd een beetje boos uitzagen. Een permanent bozige uitdrukking lijkt misschien wat ongelukkig, maar zoiets komt wel vaker voor in de natuur. Het gewei van herten functioneert bijvoorbeeld op dezelfde manier: als een continu signaal van dominantie. Een beetje agressie – of het nou met een gewei of met boze wenkbrauwen is – laat aan eventuele vijanden duidelijk zien wie de baas is. Toch is die grote wenkbrauwboog verdwenen in de moderne mens en vervangen door een vriendelijker gezicht.
Samenwerken
Dat is nog niet zo gek als je bedenkt dat een van de grote successen van de Homo sapiens zijn sociale gedrag is. Een gangbare theorie over de vorm van onze wenkbrauwen legt een link tussen onze wenkbrauwen en evolutionair succes door sociaal gedrag. Door samen te werken met anderen konden we bijvoorbeeld op grotere dieren jagen en complexere werktuigen bouwen. Het is dan wel zo fijn als je samenwerkingspartners er een beetje vriendelijk uitzien. Ons plattere voorhoofd, zonder de uitstekende wenkbrauwboog, zorgt voor zo’n vriendelijk gezicht.
Bovendien hebben we een stuk bewegelijkere wenkbrauwen dan onze voorouders, waardoor we meer gezichtsuitdrukkingen kunnen aannemen. De grotere verscheidenheid aan emoties die we kunnen uitdrukken maakt het gemakkelijker om met samenwerkingspartners te communiceren en elkaar te begrijpen. Zo vormden onze wenkbrauwen dus een evolutionair voordeel.
Andere functies uitgesloten
Nu blijkt deze sociale functie nog belangrijker dan gedacht. Voorheen dachten wetenschappers nog dat onze voorouders zulke uitstekende wenkbrauwbogen hadden om de ruimte tussen de oogkassen en het voorhoofd te overbruggen. Een andere optie was dat de uitstekende wenkbrauwboog de schedel zou stabiliseren tijdens kauwbewegingen. Uit het net gepubliceerde onderzoek van de universiteit van York blijkt echter dat die verklaringen allebei niet kloppen.
Onderzoekers bouwden de schedel van het fossiel Kabwe 1, een Homo heidelbergensis van 600.000 tot 200.000 jaar geleden na in een computermodel. Vervolgens testten ze uit wat er gebeurde als ze de wenkbrauwboog langzaamaan weghaalden. Daaruit bleek dat er zonder de uitstekende wenkbrauwboog genoeg schedel was om de oogkassen en het voorhoofd te verbinden. Het weghalen van de wenkbrauwboog had ook geen effect op de rest van het gezicht tijdens kauwbewegingen.
Overige verklaringen voor de functie van de wenkbrauwboog, zoals zweet of haar buiten de ogen houden, waren eerder al uitgesloten. De veranderende vorm van wenkbrauwen in mensachtigen is dus niet van deze factoren afhankelijk. Daardoor blijft alleen sociale communicatie nog over als verklaring voor de vorm van onze wenkbrauwen.
Penny Spikins, co-auteur van het artikel in Nature Ecology & Evolution, gaat nog een stap verder. ‘Wenkbrauwen zijn het ontbrekende deel in de puzzel van hoe moderne mensen erin slaagden om zoveel beter met elkaar om te gaan dan andere nu uitgestorven mensachtigen’, zo zegt ze.
Die conclusie lijkt misschien wat overdreven, maar het huidige onderzoek laat wel zien dat wenkbrauwen een belangrijke rol konden spelen in de evolutie van de mens.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: