Uit onderzoek blijkt dat boostervaccins de bescherming tegen covid-19 naar onverwacht hoge niveaus kunnen opkrikken. We weten alleen nog niet hoe effectief de bestaande vaccins zijn tegen de omikronvariant.
De opkomst van de omikronvariant leidt wereldwijd tot grote zorgen. Toch is er wat betreft corona ook enige reden voor optimisme. De eerste studies naar boostervaccinatieprogramma’s laten zien dat een derde dosis de bescherming tegen het virus naar een onverwacht hoog niveau kan opstuwen.
De covid-19-vaccins van Oxford/AstraZeneca en Pfizer/BioNTech zijn oorspronkelijk ontwikkeld om in twee doses te worden toegediend. Maar al snel werd voorspeld dat je er mogelijk een derde prik van nodig hebt. Toen studies erop wezen dat de effectiviteit van de vaccins geleidelijk afneemt, begonnen veel landen met een boosterprogramma. Zo startte België daarmee in september, en werd in november ook in Nederland de eerste boosterprik gezet.
Indrukwekkend
In eerste instantie waren wetenschappers teleurgesteld dat boosters al na slechts zes maanden na de tweede prik nodig bleken. De eerste tekenen wat betreft de werking van de derde prik zijn echter hoopgevend. In oktober bleek uit een gerandomiseerd onderzoek dat onder mensen die een derde dosis van het Pfizer-vaccin hadden gekregen, ongeveer 95 procent minder coronabesmettingen voorkwamen dan onder mensen die slechts twee prikken hadden gehad.
Vaccins zijn in de praktijk doorgaans minder effectief dan in klinische proeven. Toch zijn de eerste cijfers uit de echte wereld eveneens bemoedigend. Vijftigplussers die een boosterprik hebben gehad, lopen 93 procent minder risico op een symptomatische infectie dan ongevaccineerde leeftijdsgenoten. Het maakt daarbij niet uit of de eerste twee prikken van AstraZeneca of Pfizer waren. Dat volgt uit een analyse van het Britse Agentschap voor Gezondheidsbeveiliging (UKHSA). ‘Dit is echt indrukwekkend’, zegt epidemioloog Paul Hunter van de Universiteit van East Anglia in Engeland.
Lees al onze artikelen over het coronavirus en covid-19 in ons dossier.
Recentere onderzoeksresultaten van het UKHSA wijzen erop dat zeventigplussers dankzij de boosterprik nu gemiddeld beter beschermd zijn tegen het coronavirus dan in augustus. De beschermingsniveaus lijken bovendien te blijven stijgen.
Affiniteit
De Amerikaanse immunoloog Anthony Fauci, topadviseur van het Witte Huis, vindt dat de coronavaccins standaard moeten worden gezien als vaccins die drie doses vereisen. ‘Een boosterprik is geen toevoeging; het zou onderdeel van het oorspronkelijke regime moeten zijn’, zei hij in november op een conferentie.
Er zijn al diverse andere vaccins die in drie doses worden toegediend. Een daarvan is het vaccin tegen hepatitis B, een virus dat de lever besmet. Wanneer we een vaccin meermaals krijgen toegediend, ondergaan de cellen die antilichamen aanmaken zogeheten ‘affiniteitsrijping’.
Onze antilichamen worden namelijk gemaakt door B-cellen, een type immuuncellen. Tijdens de affiniteitsrijping vermenigvuldigen deze cellen zich in de lymfeklieren. Ondertussen ondergaan ze allerlei mutaties. Alleen de B-cellen die de beste antilichamen maken, overleven en vermenigvuldigen zich verder. Daardoor maken hun nakomelingen steeds sterkere antilichamen. ‘Bij andere vaccins biedt een derde prik je langdurigere bescherming. Ook geeft die je antilichamen met een hoger affiniteitsgehalte’, zegt Hunter.
Delta of omikron
Dat is allemaal goed nieuws voor de vele landen die nu een boosterprogramma uitrollen. Maar alle informatie over de effectiviteit van een derde dosis komt voort uit onderzoek naar de deltavariant van het coronavirus. In hoeverre verandert de zaak door de opkomst van omikron?
Over omikron is nog veel onduidelijk. Mogelijk zal hij het stokje overnemen van delta als meest dominante variant. Op basis van het genetisch profiel van omikron zou je dan verwachten dat de bestaande coronavaccins minder effectief zullen zijn tegen deze nieuwe variant. Dat betekent echter niet dat de vaccins geheel nutteloos worden. ‘Vaccinatie beschermt je dan waarschijnlijk nog steeds tegen ernstige ziekte’, zei Calum Semple, lid van de wetenschappelijke adviesraad van de Britse regering, op 27 november tegen de BBC.
Daarom blijft het een goed plan om zoveel mogelijk mensen aan te moedigen om alle drie de doses van een vaccin te nemen. Dat helpt bij het tackelen van welke coronavariant dan ook, of het nou delta is of omikron.
In Nederland en België komt de boosterprik de komende maanden beschikbaar voor iedereen vanaf 18 jaar, waarbij oudere mensen de prik eerst krijgen. In Nederland moet er altijd zes maanden tussen de laatste vaccinatie en de boosterprik zitten. In België hangt dat af van het vaccin: bij Pfizer en Moderna is het interval ook zes maanden, bij AstraZeneca is het vier maanden en bij het Janssen-vaccin slechts twee maanden.
