Het traditionele verhaal van de bloemetjes en bijtjes vertelt ons dat bijen leven van nectar en stuifmeel. Nu zijn bijen ontdekt die hun larven een extra hapje zelfgekweekte schimmel toestoppen.
Foto: Bob Peterson
Van bijen werd altijd gedacht dat ze volledig afhankelijk zijn van pollen en nectar. Maar voor de Braziliaanse bijensoort Scaptotrigona depilis, betekent schimmel het verschil tussen leven en dood. Dat ontdekte Cristiano Menezes van de Braziliaanse landbouwonderzoek coöperatie, toen hij bijen in het laboratorium bestudeerde.
Eerst dacht hij dat de schimmel vervuiling van de bijenkorf was. Maar toen hij het witte spul vond in alle dertig korven die hij bekeek, bedacht hij dat dat een reden kon hebben. Vooral omdat de schimmel groeide in broedcellen waarin de larven zich ontwikkelen.
Cruciaal
Menezes en zijn team ontdekten dat de schimmel essentieel is voor het bijenvolk. Het doordringt de bijenwas dat de bijen als bouwmateriaal gebruiken. Nadat voedsel voor de toekomstige larve in een cel is uitgebraakt en een ei is gelegd, begint de schimmel met groeien. Wanneer de larve uit het ei komt, eet die van de schimmel.
Deze voedselbron blijkt van levensbelang voor de larve. Toen het team de bijen hield zonder de schimmel, daalden de overlevingskansen van de larven drastisch. Met schimmel groeide 72 procent van de larven uit tot een volwassen bij. Zonder de schimmel was dit maar 8 procent.
Een verklaring voor de grote overlevingsverschillen kan zijn dat de schimmel nutriënten bevat die belangrijk zijn voor het dieet. Het kan ook zijn dat de schimmel het bederven van het uitgebraakte voedsel tegengaat, zeggen de onderzoekers.
Nieuwe kolonie
Bijen die een nieuwe kolonie starten, nemen wat van de bijenwas uit het oude nest mee. Deze was verwerken ze in de nieuwe bijenraat. Op deze manier wordt de schimmel ook een onderdeel van de nieuwe kolonie.
‘Het is duidelijk dat de schimmel profiteert van de bijen, omdat het op deze manier terecht komt op nieuwe plekken. Maar ook op de vaste locatie zijn voordelen omdat bijenkorf een beschermde omgeving is,’ zegt Duur Aanen van Wageningen University.
Complexe connecties
Menezes noemt de samenwerking tussen bijen en schimmel ‘proto-farming’. De bijen zijn namelijk niet echt actief bezig met het verbouwen. Maar ze planten het wel, ze zorgen voor stabiele groeicondities, ze oogsten het en ze zijn ervan afhankelijk. Dat zijn kenmerken die je ook vindt bij andere sociale insecten die voedsel kweken, zoals mieren en termieten. Sommige miersoorten slepen luizen naar hun nest en houden ze in kamertjes. Daar zuigen ze de zoete honingdauw op die door de schildluizen wordt uitgescheiden.
‘Wat we gevonden hebben, is een spannend voorbeeld van de complexe connecties tussen insecten en microscopisch leven,’ zegt Cameron Currie van de universiteit van Wisconsin. ‘Het laat zien hoe belangrijk symbiose is voor insecten’
Diversiteit
Zowel Menzes als Currie denken dat er meer bijen bestaan die hun voedsel verbouwen. ‘De diversiteit aan bijensoorten is enorm groot, en maar weinig soorten zijn bestudeerd. Het is waarschijnlijk dat andere bijen vergelijkbare methodes gebruiken,’ zegt Currie.
Fungiciden
Deze ontdekking roept vragen op over het gebruik van fungiciden. De conclusie van het team van Menzes is dat schimmelwerende producten wellicht niet direct schadelijk zijn voor de bijen, maar dat deze producten toch grote invloed hebben op de bijenkolonie. Als blijkt dat meer bijensoorten afhankelijk zijn van schimmels, kan die ontdekking vergaande gevolgen hebben voor het gebruik van fungiciden in de landbouw.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: