Op 24 januari 2020 testte een Fransman als eerste persoon in Europa positief op het coronavirus. Maar nu blijkt dat hij mogelijk niet de eerste besmette patiënt in Europa was.
In de periode daarvoor kunnen veel coronabesmettingen onder de radar zijn gebleven. Er heerste toen namelijk een griepepidemie in Europa. Een groot deel van de griepklachten komt overeen met de klachten bij het coronavirus. Hierdoor kunnen besmettingen met het coronavirus aangezien zijn voor de griep.
Patiënten
Klinisch microbioloog Jean Ralph Zahar van het Assistance Publique ziekenhuis van Parijs in Frankrijk besloot daarom met zijn collega’s uit te zoeken of er echt geen eerdere besmettingen waren. Zij verzamelden gegevens van patiënten die tussen 2 december 2019 en 16 januari 2020 opgenomen zijn geweest in een Parijs ziekenhuis. De patiënten hadden allemaal griepachtige klachten en een afwijking van de longen. Bij deze afwijking zijn plekken waar normaal lucht zit, gevuld met een ander materiaal. In medische termen heet dat een matglaseffect, wat regelmatig voorkomt bij patiënten met het coronavirus.
Van deze patiënten selecteerden de onderzoekers er veertien met een medisch dossier dat past bij het coronavirus en bij wie niet werd vastgesteld dat zij een andere ziekte – zoals de griep – hadden. Bij opname in het ziekenhuis waren monsters genomen van de patiënten. Doordat het ziekenhuis deze altijd een aantal jaar bewaart, konden de onderzoekers ze gebruiken voor hun analyse. Van deze veertien monsters testte er één positief op het coronavirus.
Positieve test
Deze patiënt, een man van 42 uit Algerije die al meerdere jaren in Frankrijk woont, had het land sinds augustus niet verlaten. Op 27 december 2019 werd hij opgenomen in het ziekenhuis met klachten zoals hoesten, bloed ophoesten, pijn op de borst, hoofdpijn en koorts. Die klachten waren de dagen ervoor verergerd. Tests op zijn speeksel leverden op dat moment geen bekende ziekteverwekkers op. Hij kreeg een antibioticakuur en werd na twee dagen, waarin zijn gezondheid vooruitging, weer ontslagen uit het ziekenhuis.
Dat deze patiënt niet in het buitenland is geweest en geen connecties heeft met China of mensen die daar recent waren, kan erop wijzen dat het coronavirus dus al veel eerder rondwaarde in Frankrijk. Deze bevinding is in lijn met twee recente onderzoeken. Het eerste onderzoek laat zien dat zo’n 18 tot 23 procent van de mensen besmet met het coronavirus geen symptomen heeft. Het tweede onderzoek wijst erop dat ongeveer 55 procent van de besmettingen in Europa kwam door mensen waarvan niet bekend was dat ze besmettelijk waren.
Diversiteit aan virussen
Onderzoeken zoals deze suggereren dat er al in januari 2020 vele mensen kunnen zijn geweest die geen symptomen hadden, maar toch het coronavirus verspreidden en daarmee bijdroegen aan de epidemie. ‘Het verandert drastisch onze kennis over het coronavirus en de verspreiding ervan’, zegt Zahar. ‘Daardoor kloppen onze modellen die de evolutie van het coronavirus voorspellen mogelijk niet. Die moeten we dan aanpassen aan de echte situatie.’
Viroloog Marion Koopmans van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam denkt anders over wat deze positieve test betekent. ‘Het maakt niet zo heel veel uit als het om een enkel geval gaat’, zegt ze. ‘We zien dat deze epidemie echt is uitgedijd doordat er veel besmettingen tegelijk waren die onopgemerkt bleven. Een enkel geval ergens aan het begin maakt daarbij niet uit, tenzij zou blijken dat alle gevallen in Frankrijk daardoor komen. En dat is niet zo, want ook in Frankrijk zien ze een diversiteit aan virussen, net zoals wij die al heel vroeg zagen.’
Bevestiging nodig
Een belangrijke vraag is bovendien hoe betrouwbaar dit positieve testresultaat is. De screening gebeurde met een type test dat de aanwezigheid meet van een eiwit dat in alle coronavirussen van hetzelfde type als de huidige versie voorkomt, licht Koopmans toe. ‘Van deze test weten we dat die soms zwak (fout)positieve resultaten kan geven’, zegt Koopmans.
‘Dit is mijn ogen zwak bewijs voor de claim dat deze patiënt daadwerkelijk besmet is’, vertelt Koopmans. ‘Ik zeg niet dat het onmogelijk is, maar zou graag bevestiging zien.’ Dat kan met andere methoden zoals analyse van de genetische samenstelling van het virus en bewijs dat de patiënt ook antistoffen ontwikkelde na de besmetting. ‘De test in dit artikel is niet sterk positief’, zegt Koopmans. ‘Ze beweren dat de patiënt nog lang klachten had, maar dan zien we juist vaak hoge hoeveelheden virus.’
