Röntgenastronomen kunnen terugkijken op een bijzonder succesvol jaar. De eind 1999 gelanceerde röntgensatelliet XMM-Newton voldeed ruimschoots aan de verwachtingen.
Op 10 december van dit jaar is het precies een jaar geleden dat een Ariane-5-raket de röntgensatelliet XMM-Newton in een baan rond de Aarde bracht. De satelliet van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA kijkt naar röntgenstraling uit het heelal, evenals de Amerikaanse satelliet Chandra die in dezelfde periode is gelanceerd. Röntgenstraling komt vooral van exotische, zeer hete objecten, zoals zwarte gaten en supernovarestanten. Nadat röntgenastronomen eerst een half jaar werkten aan de afstelling van het instrument, stromen sinds juni de eerste wetenschappelijke gegevens binnen.
Regenboog
Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON) leverde een belangrijke bijdrage aan XMM-Newton, in de vorm van de Reflectie Tralie Spectrometer (RGS). Dit instrument rafelt het röntgenlicht uiteen, zoals een prisma dat doet met zichtbaar licht. Het resultaat is een spectrum (‘regenboog’) en daaruit halen astronomen informatie over de röntgenbron. De RGS werkt uitstekend en produceert spectra met een ongekend hoog oplossend vermogen. Het instrument heeft nu al bijgedragen aan een grondige wijziging van onze kijk op bepaalde verschijnselen zowel binnen als buiten de Melkweg.
Utrechtse astronomen van SRON bijvoorbeeld hebben samen met collega’s van het RGS-consortium nieuwe inzichten ontwikkeld over afkoelende gasstromen in clusters van sterrenstelsels. Ook is het beeld bijgesteld over de zeer hete gassen die rond zwarte gaten wervelen.
De komende maanden zullen Europese astronomen met diverse publicaties en bijeenkomsten aandacht besteden aan het succesvolle jaar voor de röntgenastronomie.
