Als je een paar honderd miljoen jaar geleden naar de grootste maan van Saturnus was afgereisd, had je misschien explosies gezien die enorme kraters achterlieten. Die kraters zouden later veranderen in de vreemde meren vol vloeibaar methaan die nu op Titan te vinden zijn – de enige meren die we tot nu toe hebben aangetroffen op een andere wereld.

De eenvoudigste manier waarop een meer kan vormen, is wanneer vloeistoffen de grond oplossen. Lange tijd namen we aan dat dit ook op Titan is gebeurd. Maar het NASA-ruimtescheepje Cassini ontdekte een aantal meren op de maan met randen die niet op deze manier kunnen zijn ontstaan.

Ook zijn de meren op Titan niet rond. Ze hebben een grillige vorm. Daarom concludeerden planeetwetenschapper Jonathan Lunine van de Cornell-universiteit in New York samen met zijn collega’s dat ze niet door een inslag kunnen zijn ontstaan. In plaats daarvan denken ze dat de kraters overblijfselen zijn van ontploffingen. Die zouden honderden miljoenen jaren geleden vlak onder het maanoppervlak hebben plaatsgevonden.

Niet genoeg ‘oomph’

‘Het feit dat de meren niet cirkelvormig zijn, impliceert dat er meerdere punten waren waar de grond openbarstte’, zegt Lunine. ‘ Datzelfde zien we bij explosiekraters hier op aarde.’

Hier vinden zulke explosies plaats wanneer heet magma naar boven sijpelt vanuit de diepte en dan water tegenkomt. Op Titan kan zo’n ontploffing worden veroorzaakt door ondergrondse vloeistoffen die opwarmen, bijvoorbeeld ten gevolge van een planetoïde-inslag of een verandering in de stromingen in de kern van de maan. Dan verandert zo’n vloeistof in een damp onder hoge druk die een ontploffing kan veroorzaken.

‘Methaan heeft niet genoeg oomph om zoiets te doen’, zegt Lunine. Dus de vloeistof die nu het meeste voorkomt op Titan, was waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor de explosies. Stikstof zou wel in staat zijn geweest om met ontploffingen kraters op het oppervlak te vormen, berekenden Lunine en zijn team. Bovendien zijn er aanwijzingen dat Titan in zijn geschiedenis meer stikstof in zijn atmosfeer en op zijn oppervlak had dan vandaag de dag.

Verschillende processen

Dat wil niet per se zeggen dat alle meren op Titan op die manier zijn ontstaan. ‘Op aarde ontstonden meren door meerdere processen. Waarom zou dat op Titan niet het geval zijn?’ zegt Lunine. ‘Titan lijkt heel veel op de aarde in die zin dat er verschillende geologische processen aan het werk zijn, in plaats van maar één of twee, zoals op sommige andere manen in ons zonnestelsel.’