Sommige mensen zijn echte bankhangers, maar de olm maakt het wel erg bont. Deze grotsalamander kan jarenlang op hetzelfde stukje grond liggen.
‘Ze hangen wat rond, maar verder doen ze bijna niks’, zegt ecoloog Gergeley Balázs van de Eötvös Loránd-universiteit in Boedapest, Hongarije.
Olmen zijn salamanders die voorkomen in Europese grotten. Ze hebben zich aangepast aan een leven in de totale duisternis: hun huid is bleek en ze zijn blind. Ze kunnen tientallen jaren oud worden; waarschijnlijk zelfs meer dan honderd.
2569 dagen stil
Hun bijzondere levenswijze maakt het lastig om ze in het wild te bestuderen, zegt Balázs. De meeste observaties van olmen zijn dan ook gedaan in gevangenschap. Het onderzoeksteam van Balázs heeft nu een van de langstlopende studie naar wilde olmen uitgevoerd.
De wetenschappers bestudeerden olmen in de Vruljak 1-grot in Bosnië en Herzegovina. Tussen 2010 en 2018 ging het team meermaals bij de grot langs. Bij een eerste bezoek injecteerden ze bij de staart van elke olm zwart pigment in een unieke vorm. Daardoor konden ze de gelabelde olmen bij vervolgbezoeken terugvinden en kijken hoeveel ze hadden bewogen. In totaal hebben de onderzoekers naar negentien olmen gekeken.
De meeste van de olmen hadden in de jaren sinds ze hun pigmentlabel kregen minder dan 10 meter bewogen. De gemiddelde afstand was 5 meter per jaar. De actiefste olm bewoog 38 meter in 230 dagen. Daarentegen was er ook een olm die na 2569 dagen – meer dan zeven jaar – nog steeds op dezelfde plek lag.
Wachten tot eten langsloopt
Het is mogelijk dat de olmen actiever waren dan de meetgegevens suggereren, zegt Balázs’ collega Gábor Herczeg. ‘We weten niets over hun dagelijkse activiteiten’, zegt hij, waarbij hij benadrukt dat de bezoeken aan de grot vaak maanden uit elkaar lagen. De olmen kunnen volgens hem tussen de bezoeken door veel hebben bewogen, maar binnen een bepaald stuk grond zijn gebleven.
Een inactieve levenswijze zou wel logisch zijn voor de olmen. Het zijn roofdieren die gebruikmaken van een ‘zit-en-wacht-strategie’, zegt Balázs. Hun prooien zijn onder andere kleine kreeftjes en waterpissebedden, die beide niet veel voorkomen. De olm doet er waarschijnlijk het beste aan om energie te besparen door stil te zitten en zijn metabolisme te vertragen totdat er een hapje langskomt. ‘Ze kunnen jarenlang overleven zonder voedsel’, zegt hij.
Hoewel de olmen een levenswijze hebben die past bij hun ondergrondse leefomgeving, maakt het ze ook kwetsbaar voor drastische veranderingen. Als de omstandigheden in de grot onbewoonbaar worden, bijvoorbeeld door een toename van overstromingen door klimaatverandering, kunnen ze moeite hebben met het verhuizen naar een nieuwe leefomgeving.
