Ruim drieduizend jaar geleden eindigde het regime van de laatste grote farao, Ramses III, bij een paleisrevolutie. Zijn hals was doorgesneden, zo blijkt uit ct-scans van zijn mummie.

Onderzoek in het instituut voor mummies en de ijsman, in het Italiaanse Bolzano, laat een staaltje forensische archeologie zien. In het British Medical Journal beschrijven Albert Zink en zijn medewerkers hun onderzoek naar de dood van Ramses III, die regeerde van 1186 tot 1155 v.Chr. Dat een opstand in zijn harem een einde betekende van de regeerperiode van deze tweede grote farao van de 20e dynastie, was bekend uit papyrusgeschriften.

Enkele tientallen opstandelingen waren, zo blijkt uit de verslagen op papyrus, vanwege hun aandeel tot de dood veroordeeld. De aanleiding was dat een van de vrouwen van Ramses III, Tiye, er mogelijk voor wilde zorgen dat haar zoon Pentawere de troon zou erven. Uit de annalen is bekend dat Ramses IV, de oudste zoon van Ramses III, hem opvolgde. De paleisrevolutie van Tiye en haar zoon Pentawere had gefaald.

Toch hadden egyptologen nog de nodige vragen bij wat er zich precies heeft afgespeeld. De onderzoekers, die in huninstituut eerder de Tiroler ijsman Ötzi uitgebreid hebben onderzocht, voerden antropologische en forenesische analyses uit op de mummies van Ramses III en van een onbekend man E.

Geitenvel

De ct-scans van Ramses III onthulden onder een kraag van dikke linnen doeken een dodelijke snijwond. Met een scherp mes was de farao de keel doorgesneden. De balsemers hadden een amulet met het oog van Horus in de wond aangebracht, voor de genezing van de wond van de overleden farao. De onbekende man E, met een geschatte leeftijd van 18 tot 20 jaar, had een opgezwollen borstkas en opvallende huidplooien in de nek. Dat wijst, zo verklaren de auteurs, op een gewelddadige dood door bijvoorbeeld wurging. Dat lichaam was bovendien op een ongebruikelijke manier gemummificeerd, met een voor het balsemritueel onzuivere geitenvel. Dat lijkt wel een soort van straf in de vorm van een niet-koninklijke bijzetting. Verbranding gevolgd door verspreiding van de as was man E bespaard gebleven, maar vermoedelijk moest het geitenvel zorgen voor problemen bij de reïncarnatie.

De onderzoekers houden een slag om de arm wat betreft de precieze doodsoorzaak van de man E en of hij wel faraozoon Pentawere was. Niettemin blijkt uit een DNA-analyse een sterke verwantschap tussen de twee mummies, zodat het aannemelijk is dat de mummie met het geitenvel een zoon van Ramses III was.