De Belgische psycholoog Filip Boen is na het bezoeken van een voetbalwedstrijd op zijn zesde besmet met het supportersvirus. In Iedereen Supporter zoekt hij naar de onderliggende groepsprocessen die dat hebben veroorzaakt.
Was het failliet gaan van uw voetbalclub in 2013 de aanleiding voor het schrijven van dit boek?
‘Deels. Ook al was ik een levenslange fan van Beerschot, het voelde toch onverwachts dat ik zo was aangedaan. Het hielp dus om de frustratie van me af te schrijven.
‘Ten tweede heb ik in mijn academische carrière supporterschap vaak gebruikt om sociale groepsprocessen beter te begrijpen. Ik wil met dit boek aantonen hoe sterk die groepsprocessen in ons aanwezig zijn. Het supporterschap lijkt voor de meesten een bizarre vorm van groepsgedrag. Toch zit dat in zekere mate in ons allen geprogrammeerd, en het kan zeer gemakkelijk naar boven komen.’
U stelt dat de manier waarop IS mensen werft op deze groepsprocessen is gericht.
‘Op inhoudelijk niveau kun je het natuurlijk niet vergelijken, want er gebeuren verschrikkelijke dingen in naam van IS. Toch zijn er overeenkomsten. Een gederadicaliseerde IS-strijder in België zei bijvoorbeeld dat hij niet eens heel religieus was of als moslim werd gediscrimineerd. Zijn hoofdmotief bleek dat hij snakte naar een gevoel van verbondenheid. Het aansluiten bij de groep voelde als thuiskomen.
‘Zo voelde ik mij op zesjarige leeftijd ook toen ik mijn eerste voetbalwedstrijd bijwoonde. Mensen zijn nou eenmaal geëvolueerd als sociale dieren. Het is voor iedereen belangrijk ‘ergens’ bij te horen.’
Was het belangrijk dat Beerschot precies die wedstrijd won?
‘We associëren ons in de ogen van onszelf en anderen met het succes van de groep waarmee we ons identificeren. Populariteit en succes zijn dus heel belangrijk. Uit mijn onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat supporters op een Amerikaanse campus de dag na het winnen van een wedstrijd significant meer kleding met het logo van hun team droegen.
‘Dat werkt ook andersom. Wanneer de groep niet meer succesvol is, willen we die associatie juist vermijden. Dit doen we ook op nationaal niveau. De media spreken bijvoorbeeld weinig over sporten waar we het slecht in doen, ook al doen er zat landgenoten aan mee. Mensen zijn verhalenmakers, en we willen een verhaal creëren dat zo positief is als onze zelfillusie toelaat.’
Wat gebeurt er met het supporterschap bij groepen die keer op keer verliezen?
‘Sommigen zullen proberen te ontsnappen uit de groep en naar een andere te vluchten. Op het moment dat je je echter te sterk met de groep identificeert, is vluchten geen optie meer. We zullen dan sociale creativiteit toepassen waarmee we proberen andere positieve facetten van de groep uit te lichten.
€ 22,50 Bestel in onze webshop.
‘Een voorbeeld is een ijshockeyteam uit Canada dat maar bleef verliezen. Om dit te maskeren, stelden de fans dat het team misschien niet het beste was, maar wel het eerlijkst speelde. Uit de statistieken bleek dat dit nergens op sloeg. Ter bescherming van het groepsgevoel en de eigen zelfwaarde bliezen ze dit idee op. Een bepaalde hoeveelheid zelfbedrog lijkt dus de basisinstelling van de sociale mens. Het helpt ons overleven in de wereld.’
We proberen ons dus eigenlijk altijd in een positief daglicht te zetten?
‘Het is een feit dat we op een persoonlijk niveau een eigen realiteit construeren. Onderzoek heeft aangetoond dat depressieve mensen eigenlijk de feiten, vooral over zichzelf en groepen, veel realistischer inschatten dan niet-depressieven. Mentaal gezonde mensen hebben een rooskleurige bril op.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: