Welkom in het tijdperk waarin sterrenkijken massaproductie is. Meer dan 400 miljoen sterren zijn ontdekt bij het samenstellen van de meest nauwkeurige sterrenkaart ooit gemaakt. De nieuwe catalogus, met meer dan een miljard sterren en gemaakt is met behulp van ESA-satelliet Gaia, luidt een nieuw tijdperk in voor de sterrenkunde.
‘Pas over een hele tijd zullen we beseffen hoe belangrijk deze dag was voor ons begrip van het heelal,’ zegt Paolo Tanga van het Observatoire de la Côte d’Azur. ‘Dankzij Gaia zal ons begrip over het ontstaan van ons zonnestelsel, onze directe omgeving en nabije sterren ontzettend toenemen.’
De enorme hoeveelheid sterren die dankzij Gaia zichtbaar is geworden, kan nauwelijks overdreven worden. Van de 1,1 miljard sterren op de kaart van Gaia wordt geschat dat bijna de helft nieuwe ontdekkingen zijn. ‘Het levert een kaart op die duizend keer gedetailleerder is dan sterrenhemel die we nu kennen,’ zegt Tanga. ‘We zien een compleet nieuwe hemel.’
Dit is nog niet alles. De missie wil verder reiken dan een driedimensionale kaart. ‘Er komt een nieuwe revolutie aan: de 6D-revolutie van Gaia,’ zegt Antonelle Vallenari van het Padua Observatorium in Italië. ‘Gaia zal niet alleen de positie van de sterren bepalen, maar ook hun beweging.’
De satelliet is erin geslaagd om bijna twee miljoen sterren vast te leggen terwijl ze langs de hemel trokken. Met deze informatie kunnen astronomen berekenen waar de sterren vandaan komen en waar ze heen gaan. Dit zal leiden tot een beter begrip over het ontstaan van de Melkweg.
Een dag uit het leven van Gaia
De missie begon in december 2013 in Frans-Guyana met de lancering van Gaia. De bestemming: een gebied op 1,5 miljoen kilometer van de aarde genaamd L2. Op dit punt is de zwaartekracht van de zon en de aarde in evenwicht. Dit betekent dat een klein object (zoals Gaia) stabiel op exact dezelfde positie ten opzicht van deze twee hemellichamen kan blijven staan.
Na een reis van drie weken bereikte Gaia L2 en konden de twee telescopen aan boord aan de slag. Ze lieten hun blik over de hemel glijden en het licht dat ze opvingen werd gefocust op een digitale camera die bijna een miljard pixels kan verwerken. Om alle details te kunnen zien van een foto die op deze manier gemaakt is, heb je ongeveer vijfhonderd HD-televisies nodig.
Elke dag voert Gaia honderden miljoenen metingen uit waarbij ruwweg 70 miljoen hemellichamen worden vastgelegd. Dit resulteert in 40 gigabyte aan data dat dagelijks naar de aarde wordt gestuurd.
De missie was niet meteen zo succesvol. In het begin waren er wat problemen. Er boog meer licht langs het zonnescherm dan de bedoeling was en er vroor meer ijs vast op de spiegels van de telescoop dan verwacht. Bovendien zorgde temperatuurvariaties voor veranderingen van een paar nanometer meer dan gepland. Deze obstakels vertraagden het vrijgeven van de eerste metingen. Gelukkig waren het kleine problemen en zijn de onderzoeksdoelen niet in gevaar.
De foto’s van Gaia zijn prachtig, maar de berekeningen die het project zal uitvoeren zijn nog veel belangrijker. ‘De meest interessante uitkomsten van de missie zijn niet de plaatjes, maar de metingen,’ zegt Tanga. ‘De mooie foto’s zijn maar een klein deel van Gaia’s bijdrage aan de wetenschap. Gaia’s kracht zit in de getallen.’
In de komende weken, maanden en jaren zullen wetenschappers de enorme hoeveelheid data doorploegen. Naar verwachting levert dat de komende twintig jaar nieuwe ontdekkingen over de Melkweg op. ‘Zelfs als Gaia vandaag kapotgaat,’ zegt Tanga, ‘dan nog heeft de missie de sterrenkunde voor altijd veranderd.’
De hemelkaart van Gaia in detail bekijken kan hier.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: