Op 27 november maakt de Grand Jury bekent welke van onderstaande nominaties de Descartes Prijs 2001 ter waarde van één miljoen euro heeft gewonnen.


Geneesmiddel tegen HIV
Onderzoekers uit zes Europese landen zoeken gezamenlijk naar een medicijn tegen HIV. Ze bekijken de replicatiecyclus van het virus en zoeken naar plaatsen in deze cyclus om in te grijpen. Het samenwerkingsverband identificeerde al meerdere remmende stoffen. Zo vonden de onderzoekers het enzym dat van essentieel belang is bij de vermenigvuldiging van het HIV-virus.

Veiligheid in de trein
Aan dit onderzoek doen zestien onderzoeksgroepen mee. Naast de Nederlandse inbreng zijn er onder ander Duitse, Franse en Poolse onderzoekers betrokken bij de zoektocht naar de crashbestendige trein. Zij kijken vooral naar het vermogen van het voertuig om botsingen op te vangen zonder de inzittenden te verwonden. Voorlopig leverde het onderzoek een bestuurdersstoel op die bij een botsing achteruit schuift en zo de machinist beschermt.

Eiwit beschermt de longen
Leidse en Engelse onderzoekers ontdekten waarom een bloedeiwit genaamd antitrypsine een beschermende rol spelen in de longen. Bij de longziekte emfyseem beschadigt een protease het longweefsel. Het eiwit beschermt patiënten doordat dit het schadelijke enzym in de val lokt en vernietigt.

Biodiversiteit
Vijftig wetenschappers uit acht landen toonden aan dat de werking van een ecosysteem afneemt als de biodiversiteit daalt. Dit resultaat moet een bijdrage leveren aan het Europese milieubeleid.

Computer die gedachten leest
Een gedachtelezende computer vangt hersengolven op en analyseert deze. Bij dit onderzoek zijn experts uit heel Europa betrokken. Dankzij dit project kunnen gehandicapten communiceren via hersengolven met een computer. De computer herkent drie verschillende signalen en dat is genoeg om op internet te surfen of een bericht te schrijven. De technologie is niet nieuw. Het Europese onderzoek levert met een foutenmarge van vijf procent wel de meest betrouwbare en gebruiksvriendelijke interface.

Nieuwe katalysatoren
Onderzoek met inbreng van de voormalige Sovjet-Unie boekte in vijf jaar vooruitgang bij de ontwikkeling van nieuwe chemische katalysatoren. Vooral in de geneesmiddelindustrie zal dit leiden tot kostenbesparing en afvalvermindering.

Zonnekracht
Italiaanse en Britse onderzoekers boekten vooruitgang bij onderzoek aan fotochemische reacties. Dit zijn reacties die in de natuur voorkomen en door zonlicht worden geactiveerd. Nu beter bekend is hoe fotochemische processen werken, betekent dit een doorbraak in het onderzoek naar zonne-energie.

Marijn Sandtke