Als met gentherapie de juiste combinatie van genen in de knie van een muis met artritis is gebracht, pakt dat snel en adequaat een ontsteking aan.

Voorlopig heeft biochemicus Jeroen Geurts zijn ‘dokter in de knie’ alleen nog maar uitgeprobeerd bij muizen. Hij hoopt dat deze vorm van gentherapie bij mensen met reumatoïde artritis ook succesvol zal blijken. Op 22 december promoveert hij op dit onderzoek aan UMC St. Radboud in Nijmegen.

Het idee is simpel: zorg dat als de chronische ontstekingsziekte in een gewricht opvlamt, cellen daar gelijk de afweer inschakelen. Geurts zocht naar een stukje DNA dat, als een sensor, actief wordt zodra er een ontsteking is. Hij vond zo’n promoter die wel twintigmaal zo hard gaat werken bij een ontsteking. Vervolgens koppelde hij aan dat promoter-DNA een gen dat de vorming van interleukine-4 regelt. Dat is een eiwit dat al in een vroeg stadium de beschadiging van kraakbeen bij de ontsteking remt. Met een virus kon hij de genen overbrengen op cellen in een gewricht.

Bij muizen met artritis probeerde Geurts de behandeling uit. Een lentivirus leverde de nieuwe genencombinatie bij cellen in het gewricht af. Als de gentherapie zorgde voor de continue aanmaak van interleukine-4 hadden de muizen weliswaar geen last van kraakbeenafbraak, maar leverde de voortdurende blootstelling aan interleukine-4 bijwerkingen op. Met de promoter die actief wordt bij een ontsteking was er alleen veel interleukine-4 in het gewricht als het nodig was. Nadat de ontsteking in de kiem was gesmoord, ging de ‘inwendige dokter’ weer in de ruststand, zodat er minder bijwerkingen was.

Geurts denkt dat de techniek in de toekomst, met toepasselijke combinaties van promotor-DNA en genen, ook bij andere ziekten inzetbaar is.