De Nobelprijs voor de Natuurkunde 2013 is uitgereikt aan de Brit Peter Higgs en zijn Belgische vakgenoot François Englert. Zij ontvangen de prijs voor het bedenken van het higgsmechanisme.
Higgs en Englert bedachten onafhankelijk van elkaar dat het standaardmodel van de deeltjesfysica, een theorie die tracht alle krachten en deeltjes te verklaren, incompleet was. De theorie stond het namelijk niet toe dat deeltjes massa hebben. Daarop breidden Higgs en Englert de theorie uit met een mechanisme dat nu bekend staat als het higgsmechanisme.
Volgens dat mechanisme krijgen deeltjes massa doordat ze constant interacties aangaan met een veld dat overal aanwezig is. Dat veld zou gepaard gaan met een dan nog onbekend deeltje: het higgsboson.
Beide bedacht
In 1964 beschreef Englert samen met collega Robert Brout het higgsmechanisme. Twee maanden na hun publicatie kwam de Britse fysicus Higgs tot dezelfde conclusie. Higgs gaf veel bekendheid aan de theorie, onder andere door lezingen te geven in Amerika. Daarop kreeg het deeltje al snel de naam higgsboson. Met de gedeelde prijs geeft het Nobelcomité Englert dan toch de erkenning die hij verdient. Brout kan helaas niet delen in de prijzen: in 2011 kwam deze Belgische onderzoeker te overlijden. Wel noemde Englert zijn collega tijdens een persconferentie: “Ik ben vanzelfsprekend gelukkig met deze prijs, maar het spijt me dat mijn collega en vriend Robert Brout niet hier is om met mij deze prijs te vieren, voor het werk dat we samen gedaan hebben”, aldus de winnaar.
Bewezen
Nadat Higgs, Englert en Brout het higgsdeeltje in de jaren zestig voorspelden, duurde het enkele tientallen jaren voordat onderzoeksinstituut CERN hun theorie bevestigde. In juli 2012 meldde CERN dat de grote experimenten ATLAS en CMS een nieuw deeltje hadden ontdekt dat erg op het higgsboson leek. In maart 2013 bevestigde CERN dat het deeltje inderdaad het lang gezochte boson is.
Het Nobelcomité liet in een videoverklaring weten de prijs toe te kennen ‘voor de theoretische ontdekking van een mechanisme dat bijdraagt aan ons begrip van de oorsprong van massa van subatomaire deeltjes’.
Ook noemde het comité CERN in de aankondiging:
“…and which recently was confirmed through the discovery of the predicted fundamental particle…” #NobelPrize #Physics
— Nobelprize_org (@Nobelprize_org) October 8, 2013
“…by the ATLAS and CMS experiments at CERN’s Large Hadron Collider.” #NobelPrize #Physics
— Nobelprize_org (@Nobelprize_org) October 8, 2013
Nederlandse reactie
Het higgsonderzoek is ook momenteel nog in volle gang. Bij CERN proberen natuurkundigen alle eigenschappen van het deeltje in kaart te brengen. Ook veel Nederlandse onderzoekers houden zich bezig met het higgsmechanisme, waaronder veel deeltjesfysici van het onderzoeksinstituut Nikhef. Frank Linde, directeur van Nikhef, laat in een persverklaring weten verheugd te zijn met het nieuws: “Fantastisch dat een halve eeuw theoretische speculatie en een intense experimentele speurtocht nu bekroond wordt met de hoogste wetenschappelijk eer. Het succes was helemaal compleet geweest als het Nobelcomité ook CERN zelf gelauwerd had! Misschien een idee voor volgend jaar?”
Higgs en Englert zullen de Nobelprijs voor de Natuurkunde op 10 december ontvangen. Zij krijgen een medaille, een diploma en een geldprijs.