Naar verwachting bereikt de aarde de komende twintig jaar de kritische drempel van 1,5 graden Celsius opwarming door de klimaatverandering. Dat gebeurt hoe dan ook, stelt het IPCC, ongeacht hoe ver regeringen wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen weten terug te dringen.
Vandaag publiceerde het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) een samenvatting van de stand van de klimaatwetenschap. Daarover hebben 195 landen op 6 augustus overeenstemming bereikt. In de samenvatting stelt de VN-werkgroep dat de rol van de mensheid als drijvende kracht achter de klimaatverandering ‘ondubbelzinnig’ is, waar acht jaar geleden nog het woord ‘duidelijk’ werd gebruikt.
Volgens de onderzoekers is het in elk van de afgelopen vier decennia warmer geweest dan in enig ander decennium sinds 1850. Ze waarschuwen voor extremer weer als de uitstoot niet wordt gecontroleerd. Dit jaar zijn er al dodelijke overstromingen en hittegolven geweest, van Canada tot China.
‘De klimaatverandering is geen probleem van de toekomst, het speelt hier en nu, en treft elke regio van de wereld’, zegt klimatoloog Friederike Otto van de Universiteit van Oxford, een van de hoofdauteurs van het IPCC.
Erger en erger
In het minst gunstige van de vijf scenario’s die aangeven hoe de toekomstige mondiale emissies kunnen uitpakken, krijgt de wereld te maken met een catastrofale gemiddelde temperatuurstijging van 4,4 graden Celsius tegen 2100, zo concludeerde het IPCC. In alle vijf scenario’s bereikt of overschrijdt de opwarming in de komende twee decennia de 1,5 gradendoelstelling van het akkoord van Parijs van 2015, die ook een zwakkere doelstelling bevatte om de opwarming te beperken tot 2 graden Celsius.
Het goede nieuws is dat in het meest ambitieuze scenario, waarbij emissies worden teruggebracht tot netto nul en uit de atmosfeer worden verwijderd, de opwarming later daalt tot 1,4 graden Celsius in 2100.
‘We vallen niet plotseling in een ravijn als we die doelstelling van 1,5 graden Celsius of die van 2 graden Celsius overschrijden’, zegt klimaatwetenschapper Ed Hawkins van de Universiteit van Reading in Engeland, een van de auteurs van het IPCC-rapport. ‘Elk beetje opwarming is van belang. De gevolgen worden erger en erger en erger naarmate het warmer en warmer en warmer wordt. Elke ton CO2 doet ertoe.’
Potentieel rampzalige gevolgen
De gevolgen van de voorziene klimaatverandering omvatten meer extreme hitte, evenals zwaardere en meer variabele regenval van het soort dat onlangs overstromingen veroorzaakte in Limburg, België en Duitsland. Ook zal er minder sneeuw vallen en meer permafrost ontdooien.
Verwacht wordt dat het noordpoolgebied in alle emissiescenario’s vóór 2050 in de zomer minstens één keer ijsvrij zal zijn. Daardoor lopen de ijsberen nog meer gevaar. Ook versnelt de opwarming doordat minder zonne-energie naar de ruimte wordt teruggekaatst.
In het rapport wordt veel meer dan in eerdere IPCC-rapporten de nadruk gelegd op ‘weinig waarschijnlijke’, maar potentieel rampzalige gevolgen, die waarschijnlijker worden naarmate de opwarming toeneemt. ‘Abrupte reacties en omslagpunten in het klimaatsysteem, zoals een sterk toegenomen smelt van de ijskappen op Antarctica en het afsterven van bossen, kunnen niet worden uitgesloten’, stellen de auteurs.
Eeuwen tot millennia onomkeerbaar
Nieuw onderzoek naar de manier waarop ijskappen kunnen instorten in het hoogste emissiescenario toont aan dat de gemiddelde zeespiegelstijging kan oplopen tot 1,88 meter tegen 2100. Dat is bijna het dubbele van wat eerder werd voorspeld.
Sommige veranderingen, zoals de verzuring van de oceanen, zullen eeuwen tot millennia onomkeerbaar zijn, ongeacht hoe samenlevingen de emissies de komende jaren weten terug te dringen. ‘Maar hoe meer we de opwarming beperken, hoe meer we die langetermijnveranderingen kunnen vertragen’, zegt klimaatwetenschapper Tamsin Edwards, een auteur van het IPCC aan King’s College in Londen.
Koerswijziging
‘Het zijn onze activiteiten en keuzes die zullen bepalen waar we de komende decennia en eeuwen terechtkomen’, zegt klimaatwetenschapper Joeri Rogelj van Imperial College London, ook een van de auteurs van het rapport. De mensheid stoot momenteel ongeveer 40 miljard ton CO2 per jaar uit. In het scenario met een heel lage uitstoot zou dat moeten dalen tot ongeveer 5 miljard rond 2050. In een gemiddeld scenario is de uitstoot halverwege deze eeuw ongeveer gelijk aan die van vandaag. In het scenario met de hoogste uitstoot zou die tegen 2050 ongeveer het dubbele bedragen van vandaag.
Aangezien niet alle regeringsbeloftes inzake klimaatmaatregelen in beleid zijn omgezet, zitten we volgens Rogelj momenteel waarschijnlijk tussen het middelhoge en het hoge emissiescenario in. Die scenario’s zouden leiden tot een opwarming van respectievelijk 2,7 graden Celsius en 3,6 graden Celsius.
Een koerswijziging in de richting van het scenario met zeer lage emissies – het enige scenario waarbij de opwarming later deze eeuw terugvalt tot minder dan 1,5 graden Celsius – zal een van de belangrijkste taken zijn van de bijna tweehonderd landen die in november in de Schotse stad Glasgow bijeenkomen op de klimaattop COP26.
Klimaatfysicus en IPCC-auteur Piers Forster van de Universiteit van Leeds in Engeland zegt dat het rapport duidelijk laat zien dat een netto-emissieneutraal scenario de temperatuur kan stabiliseren. ‘Het goede nieuws is dat we er heel zeker van kunnen zijn dat een vermindering van de uitstoot op korte termijn het tempo van de ongekende opwarming echt kan verlagen.’
Veel gewicht in de schaal
Het rapport – de Physical Science Basis Summary for Policymakers, geschreven door Werkgroep I van het IPCC – geeft hogere betrouwbaarheidsniveaus voor veel uitspraken die in 2013 zijn gedaan. Dat is voornamelijk te danken aan een beter begrip van fysische processen en aan het gebruik van meerdere bewijslijnen door modellen te combineren met waarnemingen.
Het IPCC-rapport legt veel gewicht in de schaal omdat het ‘eigendom’ is van 195 regeringen, van wie de afgevaardigden de afgelopen twee weken de volledige tekst hebben onderschreven. Het rapport van vandaag wordt in 2022 gevolgd door nog twee rapporten, over de gevolgen van de klimaatverandering en de oplossingen daarvoor.
