Een van de negen bergbeklimmers werd aangetroffen zonder tong, twee zonder ogen. Ruim zestig jaar later is misschien eindelijk duidelijk wat er gebeurd is.
Het is 1 februari 1959, net na middernacht. Negen Russische bergbeklimmers zetten hun kamp op in het Oeralgebergte, op een plek die nu de Dyatlov-pas heet. Kort daarna komen ze op mysterieuze wijze aan hun einde.
Een van hen werd aangetroffen zonder tong, twee zonder ogen. Niemand wist wat er precies gebeurd was. Een paar maanden later voerde de Sovjet-Unie een strafrechtelijk onderzoek uit. Er werd geconcludeerd dat de doodsoorzaak een niet-geïdentificeerde ‘dwingende natuurmacht’ was.
Experts kwamen toen met talloze theorieën op de proppen, maar geen enkele was overtuigend. Nu hebben de Zwitserse wetenschappers Johan Gaume en Alexander Puzrin een eerder verworpen theorie over een lawine hersteld.
‘Dit is een heel mooi voorbeeld van hoe je wetenschap kunt toepassen om een aantal mysterieuze problemen op te lossen waar veel samenzweringstheorieën omheen hangen’, zegt natuurkundige Dieter Issler, niet bij dit onderzoek betrokken.
Op blote voeten
De feiten die zijn vastgesteld door het eerste onderzoek, verzameld uit dagboeken en andere persoonlijke spullen, luiden als volgt. Op 1 februari 1959 maakten de bergbeklimmers hun kamp gereed op de berg Kholat Syakhl. Na middernacht scheurden ze van binnenuit uit hun tent en eindigden ze meer dan een kilometer verder beneden richting het bos.
Die nacht was de temperatuur onder de -25 ° C, maar de expeditieleden waren daar niet op gekleed. Een deel van het gezelschap werd bijna naakt en op blote voeten aangetroffen.
De belangrijkste doodsoorzaak was onderkoeling. Vier wandelaars hadden echter ook ernstige verwondingen aan de ribbenkast of schedel. Bij twee hikers ontbraken de ogen, bij één de tong.
Lawine-hypothese
In 2015 heropende een onderzoekscommissie van de Russische Federatie het onderzoek. In 2019 concludeerde die dat een sneeuwlawine de oorzaak was. Die lawine-hypothese was niet nieuw; ze was alleen eerder al in twijfel getrokken door het publiek en verworpen door familieleden. Er waren namelijk vier tegenargumenten.
Ten eerste was de helling niet steil genoeg voor een lawine. Ten tweede zijn daar geen sporen van gevonden. De unieke plaatselijke topografie kan beide punten echter verklaren, zegt Puzrin. De sneeuw leek in een hoek van 23 graden te staan, maar de grond eronder bestond uit verschillende trapachtige bochten die de gemiddelde hoek 28 graden maakten. Dat is genoeg om een lawine te veroorzaken die geen kenmerkende sporen achterlaat.
Harde wind
Het derde tegenargument had betrekking op de mogelijke trigger van de lawine. ‘De hikers hebben de helling afgesneden om de tent neer te zetten; dit zien we op hun laatste foto’, zegt Purzin. Hierdoor ontstond een sneeuwplaat op de helling. ‘Normaal gesproken, als je deze plaat doorklieft, zal hij onmiddellijk breken als hij onstabiel is, maar dat is niet gebeurd. Hij brak pas negen tot dertien uur later’, zegt hij.
Extra belasting zoals sneeuw zou nodig zijn geweest voor de plaat om te breken, maar er viel die nacht geen sneeuw. ‘In plaats van sneeuw stond er die nacht hele harde wind. Er kwam een koufront vanuit het noordpoolgebied’, zegt Puzrin. ‘Het was alsof iemand de sneeuw van de ene plaats wegschoof en die op de helling boven de tent dumpte.’
Het vierde tegenargument was dat de opgelopen verwondingen ernstiger waren dan de verwondingen die gewoonlijk gepaard gaan met lawines. Gaume simuleerde de lawine en concludeerde dat de kracht die door de vallende plaat werd uitgeoefend wel tot die verwondingen had kunnen leiden. ‘Dit deed ik met hetzelfde programma als Disney gebruikte om sneeuw te simuleren in de animatiefilm Frozen’, zegt Puzrin.
Achtervolgd
Niet iedereen is overtuigd. ‘Het verklaart niet waarom deze mensen, nadat ze door een lawine waren getroffen, zonder kleren de sneeuw in renden. Als je je in dat soort barre omstandigheden bevindt, is het zelfmoord om je onderdak te verlaten zonder je kleren aan te trekken’, zegt aardwetenschapper Jim McElwaine.
‘Als de hikers dat wel deden, moeten ze ergens doodsbang voor zijn geweest. Ik denk dat de meest waarschijnlijke verklaring is dat een van hen om de een of andere reden gek is geworden’, zegt McElwaine. ‘Ik zou niet weten waarom ze zich anders zo zouden hebben gedragen, tenzij ze probeerden te vluchten voor iemand die hen achtervolgde.’