Aan de hemel is iets met enorme snelheid aan het exploderen. Twee ATLAS-telescopen op Hawaï zagen op 17 juni een felle flits op een plek in de ruimte waar twee dagen eerder nog niets aan de hand was. Astronomen zijn nu als een gek op zoek naar een antwoord op de vraag: wat is het?
De meeste supernovae hebben een paar weken of zelfs langer nodig om hun volledige helderheid te halen, maar deze explosie deed daar slechts enkele dagen over. ‘Hij kwam eigenlijk uit het niets’, zegt Kate Maguire van Queen’s University in Belfast, die deel uitmaakt van het ATLAS-team. De piek in helderheid lag ongelooflijk hoog: tien tot honderd keer die van de meeste supernovae.
‘Dit is niet het eerste ontdekte object dat zo’n hoge snelheid heeft, maar de combinatie van zo’n hoge snelheid én felheid is vrij apart’, zegt Maguire. ‘Eigenlijk is dit de eerste keer dat we zo’n object zien.’
AT2018cow
De observaties zijn wereldkundig gemaakt via The Astronomer’s Telegram, een website waar astronomen nieuwe waarnemingen melden van kortstondige kosmische fenomenen. Hij is daar in de catalogus terechtgekomen onder de naam AT2018cow, of the Cow in het kort. Deze naam is een gelukkig toeval – gebeurtenissen op The Astronomer’s Telegram krijgen een drieletterig label, in alfabetische volgorde gebaseerd op wanneer ze zijn toegevoegd.
In eerste instantie had het er vanwege de helderheid alle schijn van dat de explosie uit ons eigen sterrenstelsel kwam. Kort na de eerste waarnemingen ontdekte een groep Chinese astronomen echter details in het licht die erop wijzen dat het fenomeen waarschijnlijk afkomstig is uit een ander sterrenstelsel, zo’n 200 miljoen lichtjaar hiervandaan.
In de daaropvolgende dagen namen verschillende teams de Koe met achttien extra telescopen onder de loep. Dit leverde nog gedetailleerdere waarnemingen op in een scala aan verschillende golflengten. ‘Volgens mij zijn er nog nooit zo veel onderzoeksverslagen verschenen over een enkel object in The Astronomer’s Telegram’, zegt Robert Rutledge van McGill University in Vanada, de hoofdredacteur van de website.
Al deze waarnemingen hebben tot de voorlopige conclusie geleid dat de Koe waarschijnlijk een explosie is van deeltjes met hoge energie, die met bijna de lichtsnelheid bewegen. De oppervlaktetemperatuur van het fenomeen is hoger dan 8900 graden Celsius en het geheel dijt uit met 20.000 kilometer per seconde.
Rare ruimte-explosie
‘Het normale mechanisme achter een supernova is radioactief verval van nikkel, maar daar is deze gebeurtenis te fel en te snel voor. Wat het nou wel is, weten we nog niet zeker’, zegt Maguire.
Een aantal vervolgwaarnemingen wijst in de richting van een zogeheten 1c-supernova. ‘Maar we hebben extra spectroscopische metingen nodig voordat we de zaak definitief kunnen sluiten’, zegt Rutledge. Het is dus nog steeds niet helemaal uitgesloten dat het hier om een ander soort rare ruimte-explosie gaat.
De Koe bevindt zich op relatief korte afstand van de aarde, vergeleken met andere snelle explosies die zijn waargenomen. Het is daardoor makkelijker om er in detail naar te kijken. Volgens Rutledge zullen we weldra weten wat er werkelijk aan de hand is. De flits is zo dichtbij opgetreden dat zelfs een waarneming door detectoren die zwaartekrachtsgolven of neutrino’s meten tot de mogelijkheden behoort.
‘We zullen heel snel meer waarnemingen tot onze beschikking hebben’, zegt hij. ‘Of het daadwerkelijk om een ongebruikelijk fenomeen gaat, wat het dan ook mag zijn, zal moeten blijken.’
Lees verder: