Delft (NL) – Zogeheten 'star-mappers' houden de vier onlangs gelanceerde Clustersatellieten op hun plaats ten opzichte van de Aarde. Een drietal van deze apparaten is in Nederland gebouwd.


Star-mappers zijn instrumenten die de spinsnelheid van een satelliet meten aan de hand van de stand van tweehonderd heldere sterren. Het aantal omwentelingen van de satelliet wordt vervolgens gestabiliseerd op vijftien per minuut. Dat is nodig opdat de Clustersatellieten hun onderzoek – naar de magneetvelden rond de Aarde – met voldoende nauwkeurigheid kunnen verrichten. De apparatuur is gebouwd door TNO-TPD.

Nadat de lancering van de Clustermissie met een Ariane-5-raket in 1996 was mislukt, moesten nieuwe star-mappers worden gebouwd. TNO bouwde er drie; het European Space Agency (ESA) had namelijk nog een reserve-exemplaar op de plank liggen.

De herbouw van deze instrumenten was een uitdaging, want het principe ervan stamt uit de jaren zeventig. Dat droeg het risico in zich dat bepaalde componenten niet meer voorhanden zouden zijn. Inderdaad waren enkele onderdelen van de hybride voorversterker niet meer te krijgen. Ze werden daarom nieuw ontwikkeld met Hymec B.V. uit Sittard. Het gaat om kleine elektronische componenten, in stappen gemonteerd op een keramisch plaatje. Ze versterken het sterrenlicht dat de sensor van de star-mapper oppikt, zodat de positie van de satelliet nauwkeurig kan worden bepaald aan de stand van de sterren. Elke star-mapper heeft er drie.

De apparaten zijn volgens het principe van redundantie gebouwd: elk onderdeel is dubbel aanwezig, behalve de lens. Als één onderdeel uitvalt, kan het andere de taak overnemen zodat de satelliet gewoon zijn werk kan blijven doen.

Oorspronkelijk moesten de Clustersatellieten in een gecombineerde missie met de Soho-satelliet opereren. Deze satelliet, die de invloed van zonneactiviteit op het aardmagnetisch veld onderzoekt, werd in 1995 van Cape Canaveral gelanceerd. Toen het in juni 1996 niet lukte de Clustersatellieten in de ruimte te brengen, kon de missieduur van Soho worden verlengd. De nu gelanceerde Clustersatellieten kunnen daardoor alsnog samen met deze satelliet hun waarnemingen doen.

Alles gaat tot dusver naar wens. De laatste koerscorrecties worden deze dagen uitgevoerd. Op 21 augustus gaan de eerste metingen van start.

Jos van den Broek