Op 1 januari rond half zeven ‘s ochtends vloog NASA’s ruimtesonde New Horizons langs ijsdwerg Ultima Thule op ruim zes miljard kilometer afstand. Terwijl de meeste Nederlanders (net) in bed lagen na de nieuwjaarsviering schoot de ruimtesonde plaatjes van de ijsdwerg. Het is het verste object dat ooit van zo dichtbij is bekeken.
Het Kuipergordelobject Ultima Thule heeft de vorm van een bowlingkegel of pinda. Of misschien zijn het twee om elkaar heen draaiende objecten. Veel geeft de foto nog niet prijs die twaalf uur na de zogeheten flyby op aarde aankwam. Maar het is pas het eerste kiekje dat New Horizons ons stuurde. Als alles goed gegaan is, volgen er meer en betere foto’s.
Omdat de ruimtesonde miljarden kilometers weg is, duurt het uren tot dagen voordat de foto’s die gestuurd worden op aarde aankomen. Tien uur nadat New Horizons langs de ijsdwerg scheerde kwam het eerste korte signaal op aarde binnen dat alles goed is; de ruimtesonde is nog intact en heeft metingen gedaan aan Ultima Thule. De komende dagen zullen er dus scherpere foto’s binnendruppelen. De scherpste foto’s worden pas over een maand verwacht.
IJsdwerg uit de Kuipergordel
De ijsdwerg Ultima Thule bevindt zich in de Kuipergordel, een verzameling rots- en ijsachtige objecten buiten de omloopbaan van Neptunus. De gordel bevindt zich miljarden kilometers van de zon, waardoor de miljarden tot biljoenen objecten erin bevroren zijn. Het zijn relatief kleine hemellichamen van honderden meters tot meer dan duizend kilometer groot. Wetenschappers denken dat het overblijfselen zijn van het materiaal waar het zonnestelsel uit gevormd is. Dat maakt ze interessant voor onderzoek naar het ontstaan van ons planetenstelsel.
Het bekendste Kuipergordelobject is de dwergplaneet Pluto. Daar vloog New Horizons in 2015 al langs. Dat leverde schitterende plaatjes op. De dwergplaneet was nog nooit eerder met zulke hoge resolutie vastgelegd. Naast mooie kiekjes leerden die flyby ons ook veel nieuwe dingen over Pluto.
Ultima Thule
Vlak na de jaarwisseling scheerde de ruimtesonde met een snelheid van veertien kilometer per seconde (ruim 50.000 kilometer per uur) langs Ultima Thule om foto’s te maken. De eerste foto is nog niet erg scherp, maar onthult wel dat Ultima Thule ongeveer 32 kilometer lang en 16 kilometer breed is. En dat hij als een propeller om zijn korte as draait. Hoe snel hij roteert is nog onbekend.
Ook lost het vage plaatje een mysterie op dat ontstond door eerdere foto’s. Eerder was te zien dat Ultima Thule een onregelmatige vorm heeft en roteert, terwijl zijn helderheid niet verandert. Dat is gek. Als een onregelmatig object roteert, dan verwacht je dat zijn helderheid varieert. Nu blijkt dat te komen doordat de draaias van de ijsdwerg in de richting van New Horizons wijst. Daardoor kijkt de ruimtesonde steeds tegen dezelfde kant van het object aan waardoor de helderheid gelijk blijft.
Voorbij de bekende wereld
Officieel heet het kleine, koude hemellichaam dat New Horzions fotografeerde ‘2014 MU69’. Maar middels een publieke verkiezing werd de bijnaam ‘Ultima Thule’ gekozen, wat Latijn is voor ‘een plaats voorbij de bekende wereld’.
Tot 2021 zal New Horizons verder door de Kuipergordel scheren om de hemellichamen daar te onderzoeken. De sonde kan daarna tot in de jaren 2030 doorvliegen, tot zijn radioactieve energiebron op is. Nog verder de onbekende wereld in.