Onderzoekers hebben in een experiment het bestaan van een tot nu toe onbekend atoom bewezen. ‘Element 115’ moet nog een naam krijgen en kan dan aan het periodiek systeem worden toegevoegd.
Zweedse onderzoekers hebben voor het eerst het bestaan van een superzwaar atoom aangetoond. Het gaat om het 115e atoom in het periodiek systeem, dat over 115 protonen in zijn kern beschikt. Tot nu toe gaat het atoom door het leven als ununpentium, naar de Latijnse uitdrukking voor 115, maar nu het bestaan van het deeltje is bewezen zal het een nieuwe naam krijgen. De onderzoekers schrijven over hun ontdekking in het tijdschrift Physical Review Letters van deze week.
Om ununpentium te maken, bombardeerden de onderzoekers een dunne strook americium, dat over 95 protonen beschikt, met calciumionen, elk 20 protonen sterk. Dit bombardement creëerde elementen met 115 protonen. Het was echter onmogelijk om de creatie direct waar te nemen. Ununpentium is een extreem instabiel deeltje, na een tiende van een seconde vervalt het al tot een lichtere atoomsoort. De onderzoekers wisten het ununpentium op te sporen door de energie van de fotonen te meten die bij het verval van het atoom vrijkwamen. Deze vergeleken ze met de energie die de fotonen volgens berekeningen zouden moeten bevatten. Hiermee beschikten de onderzoekers over een soort vingerafdruk van het oorspronkelijke deeltje, waarmee ze konden bewijzen dat ze ununpentium hadden gemaakt.
In 2004 dachten Russische wetenschappers al eens het bestaan van element 115 te hebben aangetoond. Toen oordeelde een werkgroep van de internationale bonden voor fysica en scheikunde echter dat de resultaten van het onderzoek niet aan de betrouwbaarheidseisen voldeden. Het Zweedse onderzoek gebruikte dezelfde methodes als het Russische, wat er op wijst dat zij het uiteindelijk toch bij het juiste eind hadden.
De werkgroep zal nu bepalen of er nog meer onderzoek nodig is voor ununpentium in het periodiek systeem kan worden bijgeschreven. Waarschijnlijk wordt het deeltje tegelijk toegevoegd met element 113, dat vorig jaar al is ontdekt. Welke namen de twee elementen krijgen toebedeeld, is dus nog even afwachten.