De oorzaak van erfelijke periodieke koortssyndromen (HIDS) is achterhaald. Een mutatie in een gen voor het aanmaken van het eiwit mevalonaatkinase blijkt de boosdoener.
Erfelijke periodieke koortssyndromen, officieel bekend onder de naam HIDS of Hyper IgD Syndrome, veroorzaken bij patiënten maandelijks aanvallen van hoge koorts gedurende zo’n vier dagen. Deze erfelijke ziekte komt vooral voor in Nederland en Frankrijk en de eerste aanvallen vinden vaak al plaats in het eerste levensjaar. Joost Frenkel van de Universiteit Utrecht en Sander Houten van de Universiteit van Amsterdam onderzochten beiden de oorzaak van HIDS.
Tijdens zijn promotieonderzoek ontdekte Frenkel het stofwisselingsprobleem dat de koortsaanvallen veroorzaakt. Door een mutatie in een gen op chromosoom twaalf zit er een fout in het eiwit mevalonaatkinase. Dit enzym, dat de eerste stap in de afbraak van mevalonzuur zet, wordt extreem gevoelig voor temperatuurswisselingen. De activiteit neemt hierdoor af tot 5% of minder van de normale activiteit. Doordat het mevalonaatkinase niet goed functioneert, ontstaat er een overschot aan mevalonzuur en een tekort aan afbraakproducten.
Het overtollige mevalonzuur wordt verder via de urine afgevoerd. Het gebrek aan eindproducten veroorzaakt de koortsaanvallen, die gepaard gaan met onder andere ontstoken lymfeklieren, buikpijn, huiduitslag en diarree. Een lichte verhoging van de lichaamstemperatuur, door stress, infectie of soms zonder directe oorzaak, is voldoende aanleiding voor een nieuwe koortsaanval. Sander Houten, onderzoeker in het AMC in Amsterdam, ontdekte dat cellen de verminderde activiteit van mevalonaatkinase compenseren door extra mevalonzuur te produceren. Hierdoor neemt het tekort aan eindproducten tijdelijk af en verminderen de klachten. Daarom zijn de koortsaanvallen steeds van tijdelijke aard, maar komen ze wel weer terug.
Tot nu toe zijn er geen middelen die de ziekte zelf bestrijden. Een effectieve behandeling voor deze groep patiënten is dan ook hard nodig, zegt Frenkel. De maandelijkse aanvallen hakken er namelijk flink in. Nu de oorzaak van het koortssyndroom is gevonden, ligt de weg open voor een doeltreffende therapie.
Sabrine Caspers
