Veel mensen die ouder worden hebben steeds minder vrienden. Maar geldt niet alleen voor mensen. Ook de vriendengroep van apen wordt selectiever naarmate de dieren ouder worden.
Oudere mensen zoeken minder sociaal contact dan jongvolwassenen. Vaak werd dit gezien als iets negatiefs en als een teken dat oudere mensen buiten de samenleving staan en vereenzamen. Maar toen onderzoekers oudere mensen hiernaar vroegen, concludeerden zij dat oudere mensen niet vaker depressief of eenzaam zijn dan studenten. Het lijkt erop dat mensen ervoor kiezen om minder sociaal actief te zijn als ze ouder worden.
Vlooien
‘Het is niet zo dat ze interactie met mensen niet leuk vinden. Maar als ouderen de keuze krijgen, zullen ze eerder kiezen voor contact met mensen die ze kennen, aardig vinden en die een belangrijke emotionele betekenis hebben in hun leven’, zegt Susan Charles van de universiteit van Californië.
Julia Fischer van het Leibniz instituut voor primatenonderzoek in Duitsland en haar team ontdekten dat sommige apen hetzelfde doen. Ze observeerden berberapen in een wildpark in het zuiden van Frankrijk. Zo ontdekten ze dat oudere apen minder tijd besteden aan het vlooien van andere apen. Het aantal apen dat ze nog wel vlooien wordt steeds kleiner met het ouder worden. De oudere apen van 25 jaar besteedden minder dan de helft van de tijd aan het vlooien van anderen in vergelijking met volwassenen van vijf jaar. De groep bij wie oudere apen dit nog wel deden, was met de helft afgenomen.
Kostbare tijd
‘Ik vind het een fantastische en interessante studie’, zegt Charles. ‘Het biedt nieuwe manieren om te kijken naar de biologische en psychologische mechanismen hierachter.’
Laura Carsten van de Stanford Universiteit kwam met een idee dat ze de socio-emotionele selectie theorie (SST) noemt. Haar onderzoek suggereert de sociale verandering bij ouder wordende mensen komt doordat we ons er steeds meer bewust van zijn dat onze tijd kostbaar en eindig is.
Emigreren
Foto: Adrian Scottow
Dit idee wordt ondersteund door antwoorden van de bevraagde oude mensen. Zij zeiden dat het waarschijnlijker was dat ze nieuwe vrienden zouden maken als ze wisten dat ze nog tientallen jaren zouden leven.
Een omgekeerde maar vergelijkbare situatie werd voorgelegd aan jongvolwassenen. Zij moesten zich voorstellen dat ze binnenkort naar een ander werelddeel zouden emigreren. De jongeren gaven aan dat ze de tijd die ze nog hadden het liever wilden doorbrengen met de vrienden die ze al hadden in plaats van nieuwe vrienden te maken.
‘SST beschrijft en voorspelt menselijk gedrag’, zegt Fischer. Maar haar bevindingen suggereren dat dit nog niet het hele verhaal is.
Minder risico
‘Ik denk niet dat apen zich ervan bewust zijn dat ze zullen sterven. De veranderingen in hun gedrag kunnen dus niet worden veroorzaakt door de gedachte aan een naderende dood’, zegt Dario Maestripieri van de universiteit van Chicago. Misschien zouden oudere mensen zich dus alsnog hetzelfde gedragen als ze zich er niet van bewust waren dat hun tijd beperkt is.
Fischer denkt dat de selectieve vriendengroep van oudere apen een teken kan zijn dat de apen voorzichtiger worden. ‘Oudere apen nemen minder risico’s, dus ze gaan onvoorspelbare situaties uit de weg. Maar om hier zeker van te zijn hebben we meer data nodig’, zegt ze.
Zowel onder mensen als onder apen zijn er altijd individuen die ondanks hun leeftijd sociaal contact hebben met een grote groep. Mensen bij wie de schrik om het hart jaagt bij de gedachte aan minder vrienden, kunnen daar misschien wat hoop uit putten.