In Indonesië zijn prachtige grotschilderingen ontdekt, waaronder de oudste bekende afbeeldingen van dieren. De tekeningen zijn minstens 45.000 jaar oud.
Het gaat om tekeningen van drie zwijnen en verschillende contouren van menselijke handen. De afbeeldingen zijn ontdekt in de kalksteengrot Leang Tedongnge, op het Indonesische eiland Sulawesi. Zelfs de lokale bevolking was niet op de hoogte van het bestaan van de grotschilderingen, totdat archeoloog Adam Brumm van de Australische Griffit-universiteit ze in 2017 ontdekte.
‘Ik was stomverbaasd’, zegt Brumm. ‘Het zijn de meest spectaculaire en best bewaarde dierenschilderijen uit de hele regio.’
Ouder, oudst
Sulawesi staat bekend als een van de regio’s met de oudste grotkunst ter wereld, maar de nieuwe schilderijen zijn mogelijk ouder dan alle andere die tot nu toe op het eiland zijn ontdekt.
Om vast te stellen hoe oud de tekeningen zijn, gebruikten Brumm en zijn collega’s een techniek die uraniumreeksdatering heet. Daarmee analyseerden ze een minerale formatie die over een deel van het beeld is gevormd – en die dus jonger is dan de grotkunst zelf. De minerale formatie blijkt minstens 45.500 jaar oud. De tekeningen zelf kunnen dus nog veel ouder zijn.
‘Deze vondst onderstreept het idee dat de eerste grotkunstgebruiken niet in de ijstijd in Europa zijn ontstaan, zoals lang werd aangenomen, maar eerder in het verhaal van de moderne mens’, zegt Brumm.
Wrattenzwijn
De drie getekende zwijnen zijn elk langer dan een meter. De afbeeldingen zijn allemaal gemaakt met een rode-oker-pigment. Het lijken celebeswrattenzwijnen (Sus celebensis) te zijn: wilde zwijnen met korte poten die uitsluitend voorkomen op Sulawesi en enkele eilanden daaromheen. Het dier heeft opvallende, kenmerkende wratten op zijn snuit. ‘Deze diersoort was van groot belang voor de vroege jager-verzamelaars in Sulawesi’, zegt Brumm.
De zwijnen verschijnen ook op jongere grottekeningen in de regio. Archeologische opgravingen tonen aan dat ze duizenden jaren lang de meest bejaagde soort waren op Sulawesi. ‘Het feit dat deze wilde varkens op veel afbeeldingen voorkomen, wijst erop dat mensen langdurig geïnteresseerd waren in hun gedrag. En misschien wijst het op hun spirituele waarde in de jachtcultuur’, aldus Brumm.
Neanderthalers
Paul Pettitt van de Britse Universiteit van Durham zegt dat de ontdekking in elk geval bijdraagt aan het bewijs van menselijke aanwezigheid op eilanden in Zuidoost-Azië. Vermoedelijk staken oermensen deze eilanden over om Australië te bereiken, nadat ze uit Afrika waren weggetrokken.
Maar Pettitt zegt: ‘Omdat er onvoldoende menselijke fossielen in de regio zijn gevonden, kunnen we nog niet uitsluiten dat het grottekeningen zijn van een andere mensachtige soort, zoals de neanderthalers.’ We weten dat neanderthalers in Europa niet-figuratieve kunst produceerden, wat wil zeggen dat er geen herkenbare voorwerpen in te zien waren.
