Vanuit het vissenoog zorgt een jonge parasiet ervoor dat zijn gastheer veilig is. Maar zodra de parasiet rijp is voor voortplanting doet deze er alles aan zijn vis in de bek van een vogel te laten belanden.
De levenscyclus van de platworm Diplostomum pseudospathaceum vindt plaats in drie verschillende dieren. Het leven van een platworm begint in de darmen van vogels. Daar planten de parasieten zich voort, waardoor de eitjes in de poep van de vogels belanden. De vogelflatsen komen vaak in het water terecht, waar larven van de platworm uit de eitjes kruipen. Deze larven infecteren vervolgens zoetwaterslakken om te groeien en zich te vermenigvuldigen. Na verloop van tijd verlaten ze de slak en gaan ze op zoek naar een nieuwe gastheer; een vis. De platwormen dringen binnen in de huid van een vis en reizen door naar de lens van het oog. Daar groeien ze verder, tot een vogel de vis eet en de parasiet zich weer kan voortplanten in de vogeldarmen.
Makkelijke prooi
Veel parasieten kunnen het gedrag van hun gastheer beïnvloeden. Zo verliezen muizen, als ze besmet zijn met Toxoplasma gondii¸ hun angst voor katten. Dit maakt ze een makkelijke prooi. Pas als de muis is opgegeten door de kat kan de parasiet zich voortplanten.
Mikhail Gopko van het Severtsov Instituut voor ecologie en evolutie in Moskou rapporteerde in 2015 dat vissen die geïnfecteerd zijn door onvolgroeide larven minder actief zijn dan gewoonlijk. Dit maakt ze minder zichtbaar en moeilijker om te vangen, zowel door vogels als met netten.
Nu heeft hetzelfde onderzoeksteam de regenboogforel geïnfecteerd met volwassen larven en bestudeerd. Deze larven waren volgroeid en rijp om zich voort te planten. De onderzoekers zagen dat de besmette vissen actiever waren en dichter aan het oppervlakte zwommen. Deze twee eigenschappen maakt ze een makkelijkere prooi voor vogels.
Wanneer de onderzoekers een aanval van een vogel imiteerde door een schaduw over het water te laten vallen, verroerden de vissen geen vin. Toch begonnen de de geïnfecteerde forellen eerder weer te zwemmen dan de onbesmette vissen.
Gopko zegt dat beide studies laten zien dat de parasitaire platworm het gedrag van de vissen manipuleert. De wijze waarop blijkt bovendien afhankelijk van hun leeftijd. Onvolwassen parasieten ‘zijn te jong en te onschuldig om een nieuwe gastheer te infecteren’, zegt hij, dus hun doel is om de vis in wiens oog ze leven te beschermen. Volwassen parasieten, daarentegen, zijn rijp om zich voort te planten en moeten daarom in de darmen van een vogel terecht zien te komen.
De grote wormen winnen
Eerdere studie verklaarden dat de geïnfecteerde vissen anders reageren door slechter zicht. Maar de auteurs van deze studie zeggen dat verslechterd zicht niet kan verklaren waarom de vissen het zwemmen eerder hervatten bij een schaduw over het water.
De onderzoekers testen dit gedrag ook bij vissen die met zowel onvolgroeide als volgroeide parasieten besmet waren. Ook deze vissen hervatten vervroegd het zwemmen. Wanneer de doelen van de parasieten in conflict zijn met elkaar, zegt Gopko, ‘dan zijn de volwassenen de duidelijke winnaars.’
Dit laat een patroon zien waarin jonge parasieten de kans dat hun gastheer opgegeten wordt verkleinen, terwijl volwassen parasieten deze kans juist vergroten, zegt Nina Hafer, een parasitoloog van het Max Planck Instituut voor evolutionaire biologie in Plön, Duitsland. Maar weinig studies hebben onvolgroeide en volwassen parasieten tegen elkaar opgezet in een gastdier, zegt zij.
‘Het toont aan hoe veel verschillende eigenschappen gemanipuleerd kunnen worden door parasitaire indringers. Dit is belangrijke kennis over hoe parasieten ecologische interacties van hun gastheren beïnvloeden,’ zegt zij.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: