Planten lijken hun eigen graf te graven. De bladeren van sommige planten scheiden een geur af wanneer een rups aan ze knaagt. Het luchtje lokt parasieten die de plant te hulp schieten door de knager aan te vallen. Parasieten hebben zelf echter ook een vijand. Biologen ontdekten dat deze vijand eveneens wordt gelokt door de plantengeur.

Planten blijken zelf de vijand van hun hulptroepen te lokken. Wanneer een rups aan een plant knabbelt, maakt de plant geurstoffen aan die sluipwespen aantrekt. De sluipwespen zijn parasitoïden (parasieten die hun gastheer doden). Ze leggen eitjes in de rups. Wanneer de larven uitkomen, zal de rups dat met de dood bekopen.

De grote vijand van de parasitoïde is op zijn beurt de hyperparasitoïde. Deze maakt van een parasitoïde zijn gastheer. Het resultaat: een hyperparasitoïde in een sluipwesp in een rups – een beeld dat vooral doet denken aan matroeskja-poppen. Wanneer de invasie van de hyperparasitoïde slaagt, zal dat de dood van de sluipwesp betekenen.

Tot nu toe was onbekend hoe een hyperparasitoïde zijn slachtoffer vindt. Uit het onderzoek van Erik Poelman van de Wageningen Universiteit blijkt dat de geur van de planten óók de hyperparasitoïden lokt. Poelman testte dit door hyperparasitoïden bij verschillende koolplanten (Brassica oleracea) te plaatsen. Aan sommige planten knaagden gezonde rupsen, op andere zaten rupsen die wespeneitjes meedroegen. Als een rups een hap neemt, komt het speeksel van het dier op de plant. Het speeksel van de zieke rupsen is net anders dan die van zijn gezonde soortgenoten. Daardoor verandert de plant de samenstelling van de geuren die hij uitstoot. De planten waarop ‘zieke’ rupsen actief waren, geurden aantrekkelijker voor diverse hyperparasitoïden, waaronder de Acrolyta nens.

Hoewel de uitgestoten geur de planten dus kan redden, lokt het ook de vijand van de plant. Het is dan ook de vraag of het voor de plant wel voordelig is om te gaan geuren. Volgens Poelman merkt de plant op korte termijn niets van de hyperparasitoïden. ‘De rups gaat uiteindelijk sowieso dood wanneer hij eenmaal geparasiteerd is. Dat de sluipwesp het zelf niet overleeft, maakt voor de rups op dat moment niet uit. De plant zal dus ook geen direct effect merken´, aldus Poelman.

Wel kan de plantengeur ervoor zorgen dat er minder sluipwespen overblijven voor de volgende generatie planten. ‘Vanuit het perspectief van de plant is dat lastiger te beargumenteren’, zegt Poelman.

Poelman en zijn collega’s wijzen erop dat deze resultaten van belang zullen zijn voor het gebruik van biologische bestrijding in de landbouw. Boeren maken in hun strijd tegen planteneters volop gebruik van parasieten. Volgens de onderzoekers is het zaak om na te gaan of dat ook daadwerkelijk de gewenste resultaten oplevert.

Ans Hekkenberg

Afbeelding: Wikimedia Commons