Nicotine activeert het beloningssysteem van de hersenen en blokkeert tegelijkertijd het mechanisme dat de euforie begrenst.
De Nederlander Huib Mansvelder ontdekte samen met zijn Amerikaanse collega’s van de Universiteit van Chicago waarom rookverslaving snel optreedt en lang aanhoudt: nicotine rekt de beloningsperiode van de hersenen op.
Twee jaar geleden ontdekte de Amerikaanse onderzoeksgroep dat de blootstelling aan nicotine langdurige veranderingen veroorzaakt in het beloningsgebied van de hersenen. Nicotine bindt aan de acetylcholinereceptoren van zenuwcellen in dit gebied en zet ze zo aan tot de afgifte van de stof glutamaat. Glutamaat zwengelt op zijn beurt de dopamineproductie van andere zenuwcellen aan. Dopamine veroorzaakt uiteindelijk de plezierige gevoelens die gepaard gaan met het roken van een sigaretje.
GABA
Onlangs ontdekten dezelfde wetenschappers dat nicotine ook zenuwcellen beïnvloedt die de stof gamma-aminoboterzuur (GABA) produceren. GABA remt de dopamine-afgifte en vormt daarmee een natuurlijke blokkade tegen al te grote euforie. Nicotine beïnvloedt de GABA-producenten doordat het bindt aan de iets afwijkende variant van de acetylcholinereceptor die deze cellen bezitten. Bij blootstelling reageren de cellen in eerste instantie naar behoren, maar ze raken al snel overbelast en verliezen hun vermogen tot GABA-afgifte. De hersenen kunnen de euforische gevoelens dan niet langer beteugelen. Het nicotineniveau daalt na vijftien minuten alweer, maar de beloning houdt veel langer aan, omdat het wel een uur kan duren voordat de remmende zenuwcellen hersteld zijn.
De verlengde beloningsperiode versterkt de nicotineverslaving, maar het biedt ook aanknopingspunten voor nieuwe anti-rookmedicijnen. Zo’n hulpmiddel zou bijvoorbeeld kunnen voorkomen dat de GABA-cellen overbelast raken, waardoor het rookgenot binnen de perken blijft.
Mirjam Leunissen
