De gewoonlijk gemoedelijke wereldgezondheidsorganisatie, een gespecialiseerde tak van de Verenigde Naties, staat sinds 23 mei behoorlijk op zijn kop. Op die dag opperde Ziad Memish, de plaatsvervangende minister van gezondheid van Saoedi-Arabië, dat een patent van Nederlandse onderzoekers hen belemmert het MERS-virus te bestuderen.
Credit: Rocky Mountain Laboratories, National Institute of Allergy and Infectious Diseases, NIH
Het MERS-virus (Middle Eastern Respiratory Symdrome virus) is een relatief nieuw soort coronavirus, dat sinds 24 september 2012 bekend is. Het virus is vergelijkbaar met het bekendere SARS-virus. Beide veroorzaken ernstige longontstekingen en verspreiden zich via direct contact.Tot nu toe zijn wereldwijd vierenveertig gevallen van MERS bekend. In twintig gevallen leidde de besmetting tot de dood.
De directeur-generaal van de wereldgezondheidsorganisatie, Margaret Chan, heeft op de klacht van Saoedi-Arabië gereageerd. ‘Onderhandelingen tussen wetenschappers, met als doel intellectueel eigendoen toe te eigenen, zijn problemen die we serieus moeten nemen’, aldus Chan. ‘Intellectueel eigendom mag niet in de weg staan van de volksgezondheid.’
De Nederlandse onderzoekers, werkzaam bij het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, hebben als eerste het MERS-virus geïsoleerd. Zij verklaarden dat hun bijhorende patent de Saoedi’s echter niet in de weg staat hun eigen experimenten met het coronavirus te ontwikkelen. De Nederlanders maakten zelf experimenten voor zowel het virus als zijn antistoffen. Deze proeven zijn essentieel bij het begrijpen van de verspreiding van het virus. De Rotterdamse onderzoekers zeggen dat ze het virus naar veertig laboratoria hebben gestuurd voor verder onderzoek, en zijn bereid het naar elk lab te sturen dat het virus veilig kan hanteren. Ook laboratoria in Saoedi-Arabië kregen dit aanbod van het Nederlandse team, maar volgens hoofdonderzoeker Ab Osterhaus gingen de Saoedi’s hier niet op in.
Het is gebruikelijk dat lab-onderzoekers een patent aanvragen op ontdekte virussen. Volgens Osterhaus is dat ook in het belang van de volksgezondheid. ‘Als we geen patent aanvragen, zal geen enkel bedrijf vaccinaties of diagnostische test ontwikkelen, omdat ze daarover geen eigendom kunnen krijgen’, verklaart Osterhaus. In de meeste landen zijn commerciële bedrijven de hoofdproducenten van vaccinaties.
De klacht van Ziad Memish volgt op een aanhoudende kritiek dat Saoedi-Arabië de MERS-epidemie te langzaam onderzoekt.Volgens Memish is verbetering onmogelijk zolang de huidige afspraken gelden. Osterhaus heeft voorgesteld met Memish om de tafel te gaan zitten om de zaak op te lossen.