Zou jij iemand doden als je daarmee het leven van vijf anderen kon redden? Dit klassieke gedachte-experiment, dat bekendstaat als het trolleyprobleem, wordt belangrijker naarmate de zelfrijdende auto dichterbij komt. Maar misschien benaderen we het vraagstuk verkeerd, blijkt uit de eerste laboratoriumtest van het probleem.
Bij het trolleyprobleem moet je je voorstellen dat je in een op hol geslagen tram zit die op koers ligt om vijf mensen te overrijden, waarbij ze zeker zullen sterven – tenzij jij een hendel overhaalt. In dat geval zal de tram op een ander spoor terechtkomen en zal er ‘slechts’ één persoon het loodje leggen. De andere route veroorzaakt de minste schade, maar sommige mensen worstelen met een hypothetisch schuldgevoel doordat ze mensen schade berokkenen met hun handelen en zeggen daarom dat ze niet in staat zouden zijn om de hendel over te halen.
Dries Bostyn van de Universiteit Gent en zijn collega’s wilden weten wat mensen zouden doen als ze daadwerkelijk met zo’n situatie geconfronteerd zouden worden. Om dit te achterhalen gebruikten ze als slachtoffers muizen in plaats van mensen en ronselden ze ongeveer tweehonderd vrijwilligers. Elke proefpersoon kreeg te horen dat een zeer pijnlijke maar niet-dodelijke schok toegediend zou worden aan vijf muizen in een kooi die voor hen stond. Als de proefpersoon op een knop zou drukken, zou de schok omgeleid worden naar een tweede kooi waar slechts één muis in zat.
Geen schok
Wees gerust: alle muizen bleven ongedeerd tijdens dit onderzoek. Weliswaar telde een timer twintig seconden af terwijl de deelnemers hun beslissing overdachten, maar aan het eind was er geen schok. Uiteindelijk besloot 84 procent van de proefpersonen voor de twintig seconden voorbij waren om op de knop te drukken. Dit was significant meer dan bij een andere groep, die gevraagd was om zich hetzelfde scenario voor te stellen. Daarbij zei slechts 66 procent van de deelnemers dat ze op de knop zouden drukken (Psychological Science, doi.org/cpph). Dat is in tegenspraak met de gangbare gedachte dat in werkelijke situaties meer mensen zich te schuldig zouden voelen om de hendel over te halen dan in gedachte-experimenten, zegt Bostyn.
Een van de problemen met het onderzoek is dat sommige proefpersonen niet geloofden dat de muizen daadwerkelijk pijn gedaan zou worden. Gemiddeld zeiden de deelnemers dat ze voor 55 procent zeker waren dat het experiment echt was. Toch kregen de meeste mensen een slecht gevoel bij het vooruitzicht te moeten kiezen welke dieren zouden lijden, zegt Bostyn.
Als mensen inderdaad meer geneigd zijn om de hendel over te halen dan ze zeggen, zou dat gevolgen kunnen hebben voor hoe we zelfrijdende auto’s programmeren. Die moeten bijvoorbeeld ‘beslissen’ of ze botsen met een ander voertuig of op voetgangers inrijden.
Onderzoekers hebben zulke kwesties al eerder bestudeerd door mensen op de man af te vragen wat ze denken dat zelfrijdende auto’s zouden moeten doen. ‘Dit artikel werpt een beetje een schaduw over dat werk’, zegt Josh Cowls van het Alan Turing Institute in Londen. ‘Er is nogal een verschil tussen hoe we met dit soort vraagstukken omgaan in een hypothetische situatie en wat we in een werkelijke situatie doen.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: