Een populair organisch pesticide, rotenon, wekt in ratten kenmerken van de ziekte van Parkinson op. Deze bevinding levert niet alleen een nieuw diermodel voor onderzoek naar deze ziekte, maar geeft ook aan dat chronische blootstelling aan bestrijdingsmiddelen mogelijk kan bijdragen aan het ontstaan van deze ziekte.
In het decembernummer van Nature Neuroscience publiceren Tim Greenamyre en zijn collega’s hun bevindingen. Ze denken dat rotenon dezelfde werking uitoefent op cellen als de verbinding MPTP, een verontreiniging van heroïne die begin jaren tachtig Parkinsonverschijnselen bij heroïneverslaafden veroorzaakte.
De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende ziekte van het zenuwstelsel. Ongeveer een procent van mensen ouder dan 65 lijdt eraan. De oorzaak is de sterfte van zenuwcellen in een hersengebiedje dat bekendstaat als substantia nigra. Die zenuwcellen bevatten de boodschapperstof dopamine. Symptomen die optreden als dit hersengebiedje is aangetast, zijn trillende bewegingen en moeite om een beweging in te zetten. In de hersenen van Parkinsonpatiënten treffen artsen soms eiwitafzettingen aan. Alhoewel sommige gevallen van de ziekte van Parkinson erfelijk zijn, bestaat er nog geen verklaring voor het merendeel van de ziektegevallen. Spelen milieufactoren een rol?
Het meest realistische diermodel voor de ziekte van Parkinson was totnogtoe het MPTP-model. Door de behandeling van muizen of apen met MPTP ontstonden bij deze dieren Parkinsonsymptomen. MPTP (of beter gezegd het derivaat MPP+) remt de energiefabrieken in de cel, de mitochondriën.
Rotenon remt, zoals ook andere pesticiden, dezelfde enzymen in de mitochondriën als de verbinding MPP+ other pesticides, inhibits the same mitochondrial enzyme (called complex I) as MPP+. Daarom veronderstelden Greenamyre en zijn collega’s dat een chronische toediening van kleine beetjes rotenon wellicht Parkinsonsymptomen zou veroorzaken. Al na een paar weken zagen ze dat de dopamine-zenuwcellen achteruitgingen en de ratten de verwachte Parkinsonsymptomen vertoonden. Tevens ontstonden bij de ratten de eiwitafzettingen. Een voorlopige verklaring, die nog moet worden getest, luidt dat rotenon de mitochondriën vrije radicalen laat produceren. Die radicalen veroorzaken allerlei beschadigingen aan eiwitten en andere moleculen in de cel.
Rotenon is een natuurlijk voorkomend pesticide, met name populair om plagen van vissen tegen te gaan. In het algemeen beschouwt men rotenon als een goedaardig pesticide in vergelijking met andere middelen. Greenamyres onderzoek aan de Emory University werpt in ieder geval vragen op over de onschadelijkheid van rotenon voor mensen, en het mogelijke verband tussen bestrijdingsmiddelen en moderne kwalen in het algemeen.
