Wageningen (NL) – Mensen met overgewicht kunnen een 'fout' hongersignaal krijgen. Teveel vrije vetzuren in het bloed zetten daarbij de lever ten onrechte aan tot extra suikerproductie. Op de lange termijn verhoogt dit de kans op ouderdomssuikerziekte.


“Je kan zeggen dat we alsnog slachtoffer worden van de genetische erfenis uit ons evolutionaire verleden. Doordat ons genoom is geoptimaliseerd in tijden van jagers en verzamelaars, in tijden van soms overvloed en soms schaarste, zijn we uitgerust met genen die heel efficiënt met energie omgaan. Omdat we sinds enkele generaties in de moderne tijd van overvloed leven, worden deze spaarzame genen ons alsnog fataal”. Dit zegt prof dr Michael Müller in de oratie 'Over Genen en Genieten', die hij op donderdag 6 juni uitspreekt ter gelegenheid van zijn benoeming tot hoogleraar Voeding, Metabolisme en Genomics bij Wageningen Universiteit.

Müller pleit voor verder onderzoek naar de wisselwerking tussen voeding en genen. Met name kennis van de genen die betrokken zijn bij voeding – ook wel nutrigenomics genaamd – biedt volgens hem grote kansen om de effecten van voeding in ons lichaam in goede banen te leiden. Hiervoor hebben diverse onderzoeksinstituten samen het Centrum voor Nutrigenomics opgericht.
“Mensen in de moderne Westerse wereld hebben een heel breed spectrum aan voedingsmiddelen tot hun beschikking. Wij hebben de keuze om gezond, lekker en veilig voedsel te eten en de mogelijkheden om ervan te genieten. Het probleem is dat we de overvloed aan voeding, die vroeger als een luxe werd beschouwd, nu meer als last en gevaar voor onze gezondheid zien. De overvoeding in het westerse luilekkerland is een groot probleem voor de volksgezondheid en zodoende een grote wetenschappelijke uitdaging voor ons voedingswetenschappers”, aldus Müller.
Hongersignaal
Een belangrijke groep receptoren in voedingsonderzoek zijn bepaalde receptoren die in diverse organen met name meervoudig onverzadigde vetzuren binden. Müller: “Ons lichaam kan door zijn eiwit- en lipidenvoorraad een hele tijd zonder voeding. Een belangrijke conclusie van onze nutrigenomic experimenten is echter dat tijdens vasten de genexpressie in de lever wordt geherprogrammeerd door vrije vetzuren, die heel krachtige signaalmoleculen van honger zijn”. De genexpressie tijdens het vasten volgt een heel herkenbaar patroon, een soort vingerafdruk van de honger. “Zo'n hongersignaal heeft in het geval van voedseltekort of vasten nut, want het lichaam heeft onder andere glucose nodig. Maar bij mensen met overgewicht zetten de verhoogde concentraties vrije vetzuren in het bloed de lever aan tot extra glucoseproductie. Dit is in feite onnodig en op lange termijn kan dit, via een verlaging van de insulinesecretie, leiden tot een slechtere glucosetolerantie en diabetes type II”, aldus Müller.

Hij benadrukt het belang van een balans tussen voeding en de lichamelijke respons. Een signaal dat is voorbehouden voor tijden van schaarste is in tijden van overvloed fataal en leidt tot een verstoring van de balans en uiteindelijk tot ziekte. “Gezonde voeding moet zoiets voorkomen en nutrigenomics-onderzoek kan hierbij helpen”.
(WAU)