Bij het zikavirus zul je niet meteen denken aan een middel tegen kanker. Toch heeft een team van onderzoekers een zikavaccin succesvol ingezet bij het bestrijden van menselijke hersentumoren in muizen. Verder onderzoek moet uitwijzen of het vaccin daadwerkelijk menselijke patiënten kan genezen.
Het team bestond onder andere uit viroloog Pei-Yong Shi van de University of Texas en viroloog Cheng-Feng Qin van de Academy of Military Medical Sciences in China. De onderzoekers gebruikten stamcellen van een glioblastoom – een veelvoorkomende hersentumor – van twee menselijke patiënten. Deze stamcellen injecteerden ze in de hersenen van twee groepen muizen. Bij een van de muizengroepen bestond de injectie uit een mengsel van de stamcellen en het zikavaccin ZIKV-LAV.
Bij de groep die een injectie kreeg van alleen de stamcellen, ontwikkelde zich tumoren in de hersenen. Bij de groep die een injectie kreeg van een mix van het vaccin en de stamcellen, bleek het normale hersenweefsel onaangetast door het vaccin, terwijl de kankerstamcellen grotendeels waren afgestorven. De muizen hadden bovendien door het vaccin gedragsmatig en motorisch geen schade geleden.
Enkele van de onderzoekers was ook betrokken bij eerdere experimenten. Daarbij injecteerden ze in een petrischaal het virus bij menselijke stamcellen van een glioblastoom, waarna het virus de stamcellen aanviel. Tevens was het virus effectief wanneer ze het injecteerden bij muizen met een glioblastoom. Het huidige onderzoek heeft nu laten zien dat het vaccin ook effectief is bij menselijke stamcellen in muizen.
Vuur met vuur bestrijden
Het verband tussen een glioblastoom en het zikavirus lijkt misschien onlogisch, maar dat is het niet. Een glioblastoom is een vorm van kanker die na behandeling bijna altijd weer terugkomt. Wetenschappers denken dat dit komt doordat de stamcellen van het glioblastoom zich snel vermenigvuldigen en vervolgens veranderen in nieuwe tumorcellen. Van het zikavirus is bekend dat het voorlopercellen aanvalt en vernietigt. Voorlopercellen kunnen zich net als stamcellen ontwikkelen tot verschillende celtypes, alleen zijn ze al in een verder stadium van hun ontwikkeling.
‘Als we een manier zouden kunnen vinden om precies die stamcellen aan te vallen die verantwoordelijk zijn voor het terugkeren van de hersentumor, dan zou dat misschien een optie zijn om het terugkeren van de tumor te voorkomen of om zelfs een behandeling te bieden’, zegt Qin in een persbericht.
Internist-oncoloog Filip de Vos van het UMC Utrecht is positief over de resultaten van het onderzoek. ‘Het onderzoek laat zien dat het vaccin een hoge mate van veiligheid heeft. Het lijkt erop dat het vaccin niet verandert in het normale virus, terwijl er wel een hoge mate van celsterfte is onder de stamcellen. Andere cellen in het lichaam blijven hierbij onaangetast.’ De Vos heeft goede hoop voor het verloop van verder onderzoek: ‘Juist deze stamcellen waren tot op heden moeilijk te bereiken met standaardbehandelingen. Verder klinisch onderzoek moet uitwijzen of het daadwerkelijk effect heeft bij mensen.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder:
• Genetisch aangepaste immuuncellen zoeken en vernietigen hersentumoren
• Infecties tijdens zwangerschap kunnen hersenen kind beïnvloeden
• Doorbraak richting vaccin tegen zikavirus