In de rubriek ‘Voorbij de Waan’ gaan wetenschappers voorbij de waan van de dag en beschrijven ze hoe de coronacrisis onze maatschappij blijvend verandert. Deze keer: neuroloog en somnoloog Myrthe Boss, werkzaam in het Ziekenhuis Gelderse vallei, over de gevolgen van het thuiszitten voor onze slaap.
Hebt u de laatste tijd goed geslapen?
‘Meestal wel. Alleen moest ik vanwege de coronazorg meer diensten draaien. Als ik wist dat ik ’s nachts een telefoontje kon krijgen, sliep ik wel iets slechter dan normaal.’
Veel mensen hoeven door het thuiswerken niet meer vroeg op te staan. Verstoort dat het slaapritme?
‘Niet iedereen heeft moeite om uit zichzelf vroeg op te staan; dat hangt ervan af of je een ochtend- of avondmens bent. Avondmensen hebben vaak wel de neiging steeds later op te staan. Dat kan de slaap beïnvloeden. Je slaapritme hangt namelijk af van twee dingen: je biologische klok en de slaapdruk. Je biologische klok is ’s nachts minder actief, zodat het lichaam in optimale toestand is om in slaap te vallen. Gemiddeld duurt de cyclus van die klok iets langer dan 24 uur, maar door een vast slaapritme aan te houden en je ’s ochtends aan daglicht bloot te stellen, zet je dat telkens weer recht. Wanneer je steeds later opstaat, kan die cyclus echter verschuiven. Daarnaast speelt de slaapdruk een rol. Hoe langer je wakker bent, hoe hoger de slaapdruk. Wanneer je lang hebt uitgeslapen, kan het gebeuren dat de slaapdruk ’s avonds nog niet hoog genoeg is.’
Is zo’n verschoven slaapritme ongezond of alleen onhandig?
‘Het is wel goed om als avondmens wat later te gaan slapen en op te staan. Dat zie je vooral bij pubers: voor hen beginnen scholen vaak te vroeg. Maar het moet niet te extreem worden. Ik zie nu pubers die door het thuiszitten een extreem verschoven ritme hebben. In dat geval kun je beter een tijdje de wekker zetten om je oude ritme terug te krijgen. En dat vervolgens volhouden. Acht uur slaap is voor de meeste mensen wel genoeg; het is niet nodig om langer te blijven liggen. Vaak hebben mensen met slaapproblemen die neiging, maar daarmee verstoor je het ritme juist.’
Zijn er andere manieren waarop de coronacrisis onze slaap aantast?
‘Veel mensen bewegen minder en komen minder vaak buiten. Die dingen zijn belangrijk voor het ritme van de biologische klok en het opbouwen van slaapdruk. Ook thuis overdag een dutje doen is niet goed; dat vermindert de slaapdruk. Alcohol of koffie in de avond of te veel piekeren kan eveneens de slaap negatief beïnvloeden.
Uit onderzoeken in China blijkt dat vooral mensen die in de gezondheidszorg werken slechter zijn gaan slapen. Dat komt met name doordat ze op het hoogtepunt van de coronacrisis meer werkuren maakten en meer stress ervaarden. Ook mensen die zich door de crisis ongerust of angstig voelen, of die de hele tijd het nieuws blijven volgen, kunnen meer moeite hebben om in slaap te vallen. Dat zorgt er allemaal voor dat je waaksysteem aan blijft staan en je alert blijft.
Verder is het belangrijk om de tijd te nemen de dag te verwerken. Nu hebben mensen soms de neiging om door te gaan met het werken, omdat er geen duidelijke scheiding meer is tussen werk en thuis. Ook hebben mensen minder kans om dingen die ze hebben meegemaakt te delen met anderen.’
Dat delen gebeurt nu vaak via videobellen, maar naar een scherm staren is toch ook niet goed voor je slaap?
‘Bij te veel blootstelling aan licht, en dan vooral blauw licht, komt de biologische klok niet in de slaapstand. Bovendien zorgt het voortdurend bezig zijn ervoor dat je waaksysteem blijft aanstaan. Maar het hangt er wel vanaf wat je precies met zo’n scherm doet. Dingen bespreken en delen met anderen is wel goed, zolang je het scherm niet te fel hebt staan.’
Zijn er ook positieve effecten van de coronacrisis?
‘Ja, sommige mensen slapen juist beter. Doordat ze bijvoorbeeld geen reistijd meer hebben, voelen ze niet meer de druk om vroeg op te staan. Daardoor vallen ze makkelijker in slaap. Ook slapen sommige mensen beter doordat ze minder stress hebben van situaties op het werk.’
Zijn er dingen op dit gebied die u graag nog wilt onderzoeken?
‘In ons slaapcentrum willen we gaan onderzoeken hoeveel coronapatiënten die in het ziekenhuis hebben gelegen nu slaapproblemen ervaren. Dat ze op een vreemde plek in isolatie lagen, kan de slaap hebben aangetast. Ook willen we kijken naar slaapproblemen onder het personeel en in hoeverre werken op een corona-afdeling dat heeft beïnvloed. En vanuit de Technische Universiteit Eindhoven is een onderzoek gestart onder de algemene bevolking naar de invloed van de coronacrisis op de slaap.’
Kan de coronacrisis blijvende gevolgen hebben voor het slaapgedrag van mensen?
‘Dat kan, maar hoeft niet. Iedereen die veel stress heeft ervaren, slaapt weleens een nacht slecht. Het is van belang om te voorkomen dat slaapproblemen chronisch worden. Hoe je dat het beste kunt doen, hangt af van de oorzaak. In het algemeen is het belangrijk om gewoon op dezelfde tijd op te staan en bij blijvende problemen hulp te zoeken bij de huisarts.’
De rubriek ‘Voorbij de Waan‘ is tot stand gekomen in samenwerking met PR-bureau De Wolven.